|
Sferobolus - Sphaerobolus turkumidan S.stellatus boshqalaridan eski chiriyotgan yog‘ochda ko‘p uchraydi. YUmoloq mevatanasining diametri 2 mm keladi xolos. Peridiyi anatomiya tuzulishi turlicha 6 qavatdan iborat
Sferobolus
Birinchisi gifalarning siyrak qavatidan; 2) dirildoqsimon qavat; 3) psevdoparenximatoz qavat; 4) gifalari tangantal joylashgan qavat; 5) ustunsimon qavat; 6) glebani o‘ragan qavat. Mevatana etilganda uni usti yulduzsimon 5-8 bo‘lakli ko‘rinishni hosil qilib yoriladi.
Fellalar tartibi – Phallales
Bu tartibning mevatanalari Protubera turkumidan boshqalarida er ustida joylashadi. Ular to‘la holda yoki qisman tuproqdagi mitselliydan yuzaga kelib u yuqoriga ko‘tarila boshlaydi. Mevatana shar, tuxum yokisilindr shaklida bo‘lib oq tig‘iz parda (volva) bilan o‘ralgan.
Peridiy yorilib etilgan mevatana bir necha metrdan ham odamning dimog‘iga seziladigan yokimsiz xidga ega. Bu xid xasharotlarni jalb qilib sporalarini tarqalishiga sabab bo‘ladi.
Fallus - Phallus turkumining mevatanalari kichkinaligida katta tuxumday, u oq parda bilan o‘ralgan bo‘ladi. Peridiy mevatana etilaborib uning bandi ancha uzayib glebani yuqori ga ko‘taradi. Bu paytda uning o‘sishini tezligi 1 minutiga 5 mm gacha uzayadi. Gleba etdor, dirildoqsimon bo‘ladi, kichkinasini istemol qilinadi.
Fallus
DEYTEROMITSETLAR
Deyteromitsetlarni (takomillashmagan zamburug‘lar, mitospora zamburug‘lar) vegetativ tanasi hujayralarga bo‘lingan yoki aloxida hujayrali (achitqi), ko‘payishi faqat jinssiz yo‘l-konidiyalar hosil qilib yoxud kurtaklanib, jinsiy ko‘paymaydigan zamburug‘lar deb talqin etib kelingan. Bu tushuncha asosida barcha yuksak tuzulishli zamburug‘larning anamorfalari jamlangan.
Bu guruh zamburug‘larining tabiati va kishilarning hayotiy faolitidagi ahamiyatini aloxida ta’kidlash lozim.
Deyterimitsetlar tabiatda barcha iqlim mintaqalarida juda keng tarqalgan. Ularning ko‘pchiligi tuproq saprotroflari, undagi zamburug‘larning ko‘pini tashkil qiladi. Juda ko‘plari qurigan o‘simlik qoldig‘ida, xayvon substratida saprotroflardir. Bu zamburug‘larning hammasi organik moddani parchalashda va tuproqdagi jarayonlarda faol ishtirok etadi. Masalan, Trichodermasellyulozani faol parchalovchi hisoblanadi. Deyteromitsetlarning bazi saprotroflari oziq va sanoat maxsulotlarini po‘panaklanishiga sabab bo‘ladi.
Deyteromitsetlarning juda ko‘plari yuksak o‘simliklarda, qishloq xo‘jalik ekinlarida tekinxo‘rlik qilib ularni so‘litadi, dog‘lar hosil qiladi, chiritadi. Deyteromitsetlarning ayrimlari odamlar va xayvonlarda kasalliklarni ko‘zg‘atadi.
Deyteromitsetlarning bazilari oziq-ovkatda o‘sib unga toksinlar ajratishi bilan o‘ta xavfli zaharlanishlarni yuzaga keltiradi.
Deyteromitsetlarning ko‘pchiligi antibiotiklar (pentsillin, grizeofulvin, fumagillin, trixopetsil va boshqa), turli fermentlar va organik kislotalarni hosil qiadi.
Xasharotlarda tekinxo‘rlik qiladiganlari (entomofil zamburug‘lar) va fitopatogen (mikofil zamburug‘lar) zamburug‘lar zararkunandalarga qarshi biologiya usuli bilan kurashda foydalaniladi.
Deyteromitsetlarning sistemasi bo‘yicha xozirgi kunda:
Spora hosil qiladigan joyini tashqi ko‘rinishiga ko‘ra; Konidiyalarning ontogeneziga ko‘ra; telemorfalari bo‘yicha ish tutish xaqida fikr, muloxazalar bor. Biz ushbu kitobimizda deyteromitsetlarning sistemasi bo‘yicha eng ko‘p qo‘llani-layotganlari bo‘yicha keltiramiz
Gifomitsetlar (shartli) sinfi - Hyptomycetes
Gifomitsetlarda konidiyabandlari bittadan, qisman koremiyaga yoki sporadoxiylarga jamlangan. Ularga bitta formal Hypho-mycetales tartibi mansub xolos, ekologiya, morfologiyasi byicha deyteromitsetlarni ichida eng ko‘p tarqalgan. SHunga ko‘ra ularni tabiatda va inson hayotida ahamiyati ham shunchalik. Gifomitsetlar orasida o‘simliklar, xayvonlar va zamburug‘larda tekinxo‘rlik qiluvchilari ham ko‘p. Ko‘pchiligini iqtisodiy jihatidan ahamiyati ham katta. Zararkunanda xasharotlarda va fitopatogenlarini tabiatdagi sonini ko‘payishi populyatsiyasining miqdorini nazorot etishda ahamiyatli.
Suv muxitidagi gifomitsetlar aloxida guruhni tashkil qiladi. Ular suv ichidagi chiriyotgan barglar kabilarda rivojlanadi. Gifomit-setlar uchun yuksak o‘simliklarning qoldiqlari, gazeta qog‘ozi, kitob kabilar ham substrat bo‘lib hisoblanadi.
Gifomitsetlarning ko‘pchiligidan mikrobiologiya sanoatida antibiotiklar, fermentlar va boshqa moddalar olishda foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
