Tuban o‘simliklar

Fuzariya - Fusarium turkumining zamburug‘larida rivojlanishida konidiyalar hosil bo‘ladi xolos. Bu turkumga mansub zamburug‘lar ikki xil makro - va mikrokonidiyalar hosil qiladi. Makrokonidiyalar zamburug‘ o‘sayotgan joyini yuzasida yuzaga kelgan mitselliylarda hosil bo‘ladi. Ular ko‘p hollarda 3 – 5 to‘siqli, biroz egilgan, o‘roqsimon, qisman lantsetsimon ko‘rinishlarda bo‘ladi. Konidiyalarni asosida aniq bilinib turadigan yoki yaxshi ko‘rinmaydigan band mavjud. Makrokonidiyalar pushti, ko‘k, yashil, oqish kabi yorqin ranglarda bo‘ladi.
Mikrokonidiyalar mitselliyda oddiy yoki murukkab tuzilgan konidiyabandlarda zanjir, kallak xolida yoki mitselliy gifalarining orasida to‘plamlar ko‘rinishida hosil bo‘ladi. Konidiyalar bir hujayrali, kamdan-kam bitta yoki 2-3 to‘siqli, odatda cho‘ziq yumaloq, tuxum, bazan nok ko‘rinishida bo‘ladi. Bu zamburug‘larning mitselliysi ko‘pincha oq, oqish pushti yoki jigarrang ko‘rinishlarga ega.



Fusarium. Makrokonidiyalar

Bu turkumning mitselliysida xlamidosporalar – qalin po‘st bilan o‘ralgan gifaning bir hujayrali qismi, shu bilan birga tinim davrini o‘taydigan sklerotsiylar ham hosil bo‘ladi.

Fuzariy turkumining zamburug‘lari tabiatda keng tarqalgan. Ular tuproqda, turli organik oziqlarda, suvda uchraydi. Xasharotlarda tekinxo‘rlik qiladiganlari, odamda va issiq qonli xayvonlarda kasalliklar hosil qiladiganlari ham bor.
Bu zamburug‘larning ko‘pchiligi o‘simliklarda kasallik qo‘zg‘atadi. U ko‘p hollarda so‘lib qolishga sabab bo‘ladi. Nam joyda saqlangan donlarni aynitadi. Bu zamburug‘lar biologik jihatidan faol moddalar hamda antibiotiklar hosil qiladi.

Melankoniyalar (shartli) tartibi - Melanconiales

Bu tartibga mansub zamburug‘larning konidiyabandlari yakka holda bo‘lmay, ular yassi, biroz do‘mboq yoki egilgan asosda tutumlar xolida joylashadi.
Bunday xildagi spora hosil bo‘lishiga atservula deyiladi. Atservulani asosi mitselliy gifalarini tig‘iz chigalidan iborat. Atservula odatda o‘sayotgan joyda epidermis ostida joylashadi. Konidiyalar etilganda ular tashqariga tarqaladi.
Melankoniyalarda mitselliy doimo o‘sayotgan joyiga botib kirgan yoki xo‘jayin o‘simlik to‘qimasida joylashadi. Melanko-niyalarga mansub zamburug‘larning ko‘pchiligi saprotroflar hisoblanib, tekinxo‘rliklari ham bor. Tekinxo‘r melankoniya zamburug‘lar o‘simliklarda antraknoz deb ataladigan kasallikni qo‘zg‘atadi. Bunda o‘simlikning barglari yo‘qoladi. Mevalari chiriydi. O‘simlik kuchsizlanadi. Antraknoz holatda barglarda dog‘lar, mevalarda, urug‘larda, novdalarda chuqur chaqalar hosil bo‘lib, modda harakati buziladi. Zararlangan joylarda ko‘p miqdorda zamburug‘ning sporalari paydo bo‘ladi. Antraknozga qarshi kurashda turli fungitsidlar sepiladi. Tok antraknozni S.phaceloma uzumda kasallik qo‘zg‘atadi. Zamburug‘ tok zangi, novdalari, barglarini zararlab, qora dog‘lar hosil qiladi. Bu kasallik bahor sernam kelgan yillari kuchayadi: bir mavsumda zamburug‘ 30 martagacha avlod beradi. Unga qarshi kurashilmasa, tok qurib qoladi.