Tuban o‘simliklar

Aspergill - Aspergillus gifomitsetlar orasida eng ko‘p tarqal-ganlaridan biri. Tuproq uninng tabiiy tarqalgan joyi. Asperil hosil qilgan g‘uborlarni nam joyda qolgan non, turli pishiriqlar, murabbo, namli sharoitdagi qog‘ozda va shu kabilarda uchratish mumkin. SHu tufayli aspergillar saprotroflardir. Bu turkum zamburug‘lari orasida zaharli moddalarni hosil qiluvchilar, odamlar va xay-vonlarda tekinxo‘rlik qiluvchilari ham bor.
Aspergillarda mitselliy ko‘p hujayrali tarmoqlangan, o‘sayot-gan joyiga botib kirgan bo‘ladi. Hujayralari ko‘p yadroli. Asper-gillarning po‘panak qismi konidiyabandlar va konidiyalardan iborat bo‘ladi. Konidiyabandlar turlicha o‘lchamda bo‘lib, u bitta hujayradan tashkil topadi. Mitselliy va konidiyabandlari rangsiz, bazan jigarrang yoki sarg‘ish tusga ega. Konidiyabandning tepasi yumoloqlashgan, ularda radial yo‘nalgan bir hujayrali konidiya-lardan tashkil topgan zanjir joylashadi. Etilgan konidiyalar zanjirdan uzilib, xavo oqimi bilan tarqaladi.
Aspergillarning ko‘pchiligi konidiyalar yordamida, yani jinssiz ravishda ko‘payadi. Ammo ularning orasida xaltachalilar kabi, jinsiy ravishda ko‘payish xam xos. Bunday turlarning g‘uborlarini orasida bevosita ko‘rib bo‘lmaydigan sariq tusli yumoloqlar ham hosil bo‘ladi. Ular kleystotetsiylardir. Ammo ular xaltachali zambu-rug‘lardan farqlanib, kleystotsiy ichida xaltachalari yo‘q, ular mitselliy chigalidan iborat xolos.
Aspergill zamburug‘lari yuqorida kayd etganimizday tabiatda keng tarqalgan va katta amaliy ahamiyatga ega. Ulardan A.niger turiga mansublari limon, shovul, glyukonat, fumar kislotalari, biotin, tiamin, riboflavin vitaminlari olishda foydalaniladi. A.fumi-gatus shtamlari orasida parrandalar va odamlar nafas yo‘li kasalliklarini ko‘zg‘atatuvchilari ham bor.
Penitsill - Penicillin turkumining zamburug‘lari gifomitsetlari orasida eng keng tarqalgan hisoblanadi. Tabiiy manbasi ko‘proq hisoblanib, shimoliy kengliklarda ko‘proq uchraydi. Bu turkumning zamburug‘lari Aspergilga xos bo‘lgan ekologiya muxitlarida uch-raydi. Mitsellliy rangsiz, ko‘p hujayrali, kuchli tarmoqlangan ko‘ri-nishga ega. Aspergildan farqlanadigan tomoni konidiyalar hosil qiladigan joyidir. Konidiyabandlarning tuzilishi odam qo‘l pan-jasiga o‘xshab ketadi. SHu tufayli ruscha adabiyotlarda uni “kistevik” deb ataladi.
Oddiyroq tuzilgan penitsillarda konidiyabandlarni ustida bittadan hujayra va uning yuqori qismida konidiyalar zanjiri joylashadi. Murakkab tuzilganlarida konidiyabandlarni ustida bir necha birmuncha uzun hujayralar – metullalar bo‘ladi. Ularning ustida konidiyalar zanjiri malum tartibda joylashadi. Ayrim penit-sillarda konidiyabandlar koremiya xilidagi tutamlargm jamlanadi.
Penitsillin g‘uborlarida ham aspergillardagi kabi kleytotetsiylar hosil bo‘lib, ular noqulay sharoitdan saqlanish uchun xizmat qiladi deb hisoblanadi.

Aspergill
Penitsillarga ular penitsillin antibiotikgi hosil qilishi malum bo‘lganidan keyin etibor ku-chaydi. Penitsillin antibiotigi yiringli kokko, gonokokko, anaerob bakteriyalarning ayrim-lariga, osteomielitda, peritonit-da, endokarditlarda yordam beradi.

Penitsill

Penitsillar orasida qog‘oz, qog‘oz maxsulotlarida o‘sib, ularni chiritadiganlari ham bor. Penitsillardan P.roqueforti, P.camamber pishloq tayyor-lashda qo‘llaniladi. Ba’zi penitsillar qishga saqlangan mevalarni chiritadi.
Alternariya - Alternaria tabiatda keng tarqalgan, turli organik qoldiqlarda, g‘o‘za bargida uchraydi. Alternariya g‘o‘za o‘simligi yaxshi oziqlantirilmaganda barglarida qora dog‘lar hosil qiladi, g‘o‘za ko‘sagida ham to‘la ochilmagan ko‘sakning nam tolalarini qaraytiradi. Ko‘p hujayrali konidiyalari marjonsimon ko‘rinishga ega.