Tuban o‘simliklar

Agarikus - Agarius turkumning mevatanalari oqdan qo‘ng‘ir-gacha bandi soyabonidagi yassi-plastinkalar xoli joylashadi, yopqichi yo‘q. Bandi soyabondan oson ajraladi. Juda ko‘pchilik turlaridagi mevatanalarning yassi plastinkalari oq yoki pushti rangda bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan yassi-plastinkasi to‘qlashib bo-radi. Agarikus turkumining barcha turlari saprotroflar hisoblanadi.
Bu turkumdan A.bisporus turi butun dunyo bo‘ylab eng ko‘p miqdorda ekib ko‘paytiriladi. Bazidiyasida faqat 2 ta bazidiospora hosil bo‘ladi. Ular chirindiga boy tuproqlarda, qurib, nam bo‘lgan daraxt tanalarida tarqalgan. Bu turkumning zamburug‘lari er kurrasining deyarli barcha sarxadlarida uchraydi, ularni Markaziy Osiyoning cho‘l va sarxadlarida ham uchratish mumkin. Agarikus-ning ayrim turlari AQSH, Buyuk Britaniya, Frantsiya, Daniya, Niderlandiya, Germaniyada maxsus qurilmalarda ko‘plab o‘stiriladi va axolining istemolida ishlatiladi. Soyabonlarining eni 2-5 sm dan 20-25 sm gacha bo‘ladi. U yarimshar ko‘rinishda, etdor, tig‘iz, tanasi silliq, tolasimon, oqish, biroz jigarsimon tusda bo‘ladi. Bandi soyabonning o‘rtasida birikadi. Silliq ichi g‘ovak, gimenofordagi yassi yaproqsimon qismlari dastlab oq, etilaborishi bilan avval pushti, keyin jigarrang sapsarsimon tusga kiradi. Bu zamburug‘ tuproqdagi chirindini faol parchalashi bilan harakterlanadi. Agari-kus zamburug‘lar orasida yagona qishloq xo‘jalik ekini hisoblanadi.


Siyoh zamburug‘i - Coprinus turkumida mevatanalari tuxum, qo‘ng‘ir yokisilindr shaklidagi soyabon ko‘rinishida bo‘ladi. Soyabonning rangi odatda oqish, kulrang, silliq, uzunasiga yo‘lli. YAssi-plastinkasi aloxida turadi. Sporalarini rangi to‘q, etilaborishi bilan to‘qlashib keyin sapsar-qora rangga kiradi, nixoyat siyoh tusli suyuqlikka aylanib ketadi. SHu boisdan bu zamburug‘ni shunday ataladi.



Coprinus umumiy ko‘rinishi


Psilotsibe - Psilocybe turkumi 150 ga yaqin turlardan iborat. Ko‘pchilik turlarida mevatanalari mayda ingichka bandli, soyaboni konus yoki qo‘ng‘iroq shaklida. Mevatanani bosilsa yoki sindirilsa ko‘k rangga kiradi. Tarkibida odam organizmi uning asab tizimiga kuchli tasir qiladigan kimyoviy birikmalari bor.
Inotsibe - Inocybe turkumida soyaboni odatda konus yoki ko‘ng‘iroq shaklida, o‘rta qismi biroq qavariqli, bazan tekis ko‘rinishda. Soyabonning po‘sti tolali-shoyi, yaltiroq, tangachalar bilan qoplangan. Eti yupqa, sindirilsa yoki bosilsa rangini o‘zgar-tiradi. YAssi-plastinkalari bandning pastiga cho‘zilgan, dastlab biroz qo‘ng‘irroq keyin to‘qlashib jigar rang tusga kiradi. Bandini sho-yisimon, ichi g‘ovak, bazan tangachali. Bu turkumning zambu-rug‘larini orasida istemol qilinadiganlari hamda zaharlilari bor. Zaharlanish alomotlari 1,5-2 soatdan keyin ro‘y beradi, so‘lak oqadi, terlaydi, kaltiratadi, ko‘rishi pasayadi, nafas olish qiyin-lashadi.