Tuban o‘simliklar

Poliporus - Polyporus turkumning zamburug‘lariga bandi soyabon chekkarog‘i, o‘rtasida joylashib, soyabonni ustdi tanga-chasimon qoplami borligi bilan harakterlanadi.

Agarikasimon gimenomitsetlar

Agarikasimonlarga mevatana etdor, yumshoq soyabonsimon, bandi soyabon o‘rtasiga o‘rnashgan zamburug‘lar mansub. Gimenofori yassi yaproqsimon yoki naysimon tuzilgan. YAssi yaproqsimon gimenofor mevatana bandi bilan tutashgan, unga etib tutashmagan, yoxud bandgacha etib borgan hollarda bo‘ladi. Gimenofordagi yassi yaproqlarning qirrasi bir tekis silliq yoki tishsimon qirqilgan ham bo‘ladi. Agarikasimonlarga mansub zamburug‘larda band soyabonga birikadigan joyi atrofi trama deyilib unda gifalarning joylanishi 4 xil ko‘rinishda bo‘ladi.

1) Yo‘g‘on gifalardan tuzulgan noto‘g‘ri trama;

2) G‘o‘lasimon hujayralardan iborat, yassi yaproq gimenofor yo‘nalinishiga mos holda joylashgan to‘g‘ri trama;
3) O‘rtasi yassi yaproqsimon gimeroforni yo‘nalishiga mos holda joylashgan yupqa qismi bo‘lib, unda ikki tomonga qarab ketgan qatlamli bilaterial trama;
4) Bilaterial trama o‘xshash ammo, ag‘darib ko‘yilganday joylashgan invert trama.
Agariklar asosan organik chiqindiga boy tuproqlar chiriyotgan to‘nkalar, daraxtlarda o‘sadigan, ko‘pchiligi mikorizalar hosil qiluvchi zamburug‘lar hisoblanadi. Ayrimlarigina tekinxo‘r hisoblanadi.
Yassi – plastinka shaklidagi gimenofor bandga birikkan yoki birikmagan bo‘lishi yoki qirrasi bo‘ylab bandni pastiga yo‘nalgan bo‘lishi mumkin. Bazi agarikoid gimenomitsetlarda, masalan, Russula turkumida gimenofor ochiq holda shakllanadi bu – gimnokarp mevatana. Bu guruhning ko‘plab vakillarida mevatana gemiangikarp yani u dastlab yopqichli bo‘ladi.



Soyabon va plastinkali gimenoforlarning tuzilishi
Umumiy yopqich soyabon va bandni yopadi, shu boisdan u avval shar yoki tuxum ko‘rinishli. O‘sa borishi bilan band uzayib yopqich yirtiladi, band asosida yopqichni yirtig‘i qoladi. YOpqich umumiy va qisman bo‘ladi. Umumiy yopqich zamburug‘ mevatanasini soyaboni va bandi bilan to‘la holda o‘rab oladi. Bunday yopqich Amanita turkumining turlari uchun xos.
Qisman yopqich soyabon qirasini band bilan bog‘laydi. Band uzayganda yopqich yirtilib uni yirtig‘i bandda va soyabon qirrasida qoladi.
Agarikasimon gimenomitsetlar tuproq, o‘simlik qoldiklari, qisman yog‘ochda saprotrof holda o‘sadi. Ulardan juda ko‘pchiligi daraxt ildizlari bilan mikorizalar hosil qiladi. Juda oz turlari tekinxo‘rlik qiladi. Agarikoid gimenomitsetlar orasida odamlarning oziq-ovqatida foydalaniladiganlari ham anchagina. Bu guruh zamburug‘lar orasida zaharlilari, xatto o‘limga olib keladiganlari ham bor.
Agarikoid gimenomitsetlarni ko‘pchilik mutaxassislar uchta tartibga bo‘lishadi. Biz ham shunga rioya qilamiz.

Boletlar tartibi – Boletales

Bu tartibning zamburug‘larida mevatanalari etdor, deyarli doimo soyabon va bandli. Gimenofori naysimon yoki yassi – plastinka shaklida. Gimenofor soyabondan oson ajraladi. Tartibning vakillari asosan mikoriza hosil qiluvchilar, saprotroflari ham bor.
Boletlar tartibi morfologiyasidan ancha farqlanadigan to‘rtta oilani birlashtirgan.