Tuban o‘simliklar

Tuproq yuzasidagi gasteromitsetlar
Bazidiosporalarning bazidiyalarda joylanishi ham turlicha: bandsiz yoki uzun band ustida joylashadi. Sporalarning po‘sti yupqa, qalin ko‘pqavatli, ko‘p hollarda to‘qrangga ega.
Bazidiosporalar dastlab bir yadroli, keyin ikki yadroliga aylanadi, keyingilari unganida dikariotik mitselliy hosil qilishi mumkin.
Gasteromitsetlarning ko‘pchiligi saprotroflar. Deyarli hammasi quruqlikda tarqalgan. Niva turkumining zamburug‘lari dengiz suvlaridagi yog‘ochlikni chiritadi.

Likoperdalar tartibi – Lycoperdales

Bu tartibga mansub zamburug‘larda mevatanalari o‘rtacha kattalikda, biroq juda katta gigantlari ham bor. Langermannia gigantea soyabonining diametri 80 sm gacha etadi. Mevatanalari doimo er ustida joylashadi, shakli shar, nok, yulduz kabi ko‘rinishlarda bo‘ladi. Peridiy 2-4 qavatli. Gleba g‘ovak, avval oq, keyin to‘qlashadi.
Bu tartibning mevatanalarini shakli shar, nok ko‘rinishida, ikki qavati peridiyli, ular tuproqda, daraxtlar tanasining pastida, chiriyotgan yog‘ochda tarqalgan.

Likoperdon mevatanasi uning kesmasi
Likoperdon - Lycoperdon turkumi boshqalaridan keng tarqalgan. Peridiy ikki qavatli, ekzoperidiy yuzasida tangacha, o‘siq, donadorlik dastlab bo‘ladi, keyin ular yo‘qoladi. Pardasimon endoperidiy doimo saqlanadi. Endoperidiyni tepasida kichkina teshikcha bo‘lib, mevatana bosilganda undan sporalar atrofga tarqaladi. Bu turkumning zamburug‘lari er qirrasi bo‘ylab turli ekologik sharoitlarda keng tarqalgan.

Geasterlar tartibi – Geasterales

Geasterlarda mevatanalari etilgan paytida yulduzsimon ko‘rinishga ega bo‘ladi. Peridiy ularda uch qavatli ekzoperidiy bilan mezoperidiy o‘zaro mustaxkam birikkan. Mezoperidiyning hujayralari gigroskopli u ko‘ringanda har ikkala qavat radial yoriladi, aloxida bo‘laklarga bo‘linadi, natijada 4-12 turli yulduz ko‘rinish hosil bo‘ladi. Endoperidiyning ustida teshik hosil bo‘lib undan sporalar atrofga tarqaladi. Bu turkumdan Er yulduzi (Geaster) bizning tog‘oldi mintaqamizda ham onda-sonda uchraydi.



Geaster-er yulduzi

Nidulariyalar tartibi – Nidulariales

Nidulariyalarda mevatananing diametri 0,5-1,5sm keladi xolos. Rivojlanishning dastlabki davrida monolit tuzulmaday, voyaga etganida ularning peridiyi yoriladi u voronka, bokal ko‘rinishida, uni ichida yumoloq yoki linza shaklidagi tanachalar peridiolalari bo‘ladi.
Peridiolalarning ichki po‘sti gimeniyni noto‘g‘ri joylanishidan tashkil topadi. Peridiolalar mevatanadan hammasi to‘laligicha tushib ketadi, ularning pardasi yirtilgan sporalari atrofga tarqaladi. Peridiolalar yomg‘ir tomchilarini tasirida otilib chiqadi. Bu tartibning vakillarisellyulozali substratlarda barcha mintaqalarda tarqalgan. Ularning mevatanalari yog‘och qirindisi, chirindi, xazonbarglar, o‘simlik qoldiqlarida uchraydi. Ayrim turlari bevosita tuproqda tarqalgan.