Transformatorlar

(-/^Ye, coscp₂ =/₂^-.£'₂^-cosv2 = Ye₂1₂ cosm/j.

Shunday kilib, nagruzka ulanganda birlamchi chulgamda kosil buladigan tok (-/₂) ikkilamchi chulgamning magnitlovchi kuchini muvozanatlaydi xamda ikkilamchi chulgam orkali iste’molchiga uzatilayotgan kuvvatni elektr tarmogi orkali transformatorning birlamchi chulgamiga kelishini ta’minlaydi

Yukorila keltirilgan ifodalar va muloxazalar asosida nag­ruzka bilan ishlayotgan transformator uchun EYuK lar va toklar tenglamasini kuyidagicha yozish mumkin:

(1-26)

U, =(-£,) + u7|X| + /,/?,, i₂ = £₂-₇7_L-/₂l₂,

/,=A> + (-L')-

6. 
   Transformatorning keltirilgan toki, kuchlanishi va parametrlari
   

Transformatorlarda umumiy xolda i\ * i>₂, Ye, * £₂, /, * /_}. Birlamchi va ikkilamchi chulgamlarda tok kuchi va kuchlanishlar xar xil bulgani uchun chulgamlar parametrlari xam, ya’ni ular-

43

ning aktiv va induktiv karshilikpari xam mos xolda xar xil buladi. Bu fark, transformatsiyalash koeffitsiyenti katta bulgan transformatorlarda aynik;sa katta buladi. Bu esa transformator­ning turli sharoitlarda ishlashini tadjik, k,ilishni va xisob- lashni xamda ular uchun vektor diagramma kurishni kiyinlashti- radi. Chunki, birlamchi chulgamga tegishli kattaliklar vektori uzunligi buyicha ikkilamchi chulgamning shunday kattaliklari vektoridan ancha fark kiladi va diagramma kurishni kiyinlash- tiradi. Bu kiyinchilikdan kugulish uchun ikkilamchi chulgam EYuK, kuchlanishi, toki va xamma parametrlari birlamchi chulgam uram­lari soniga keltiriladi. Keltirilgan transformatorda uramlar soni w_} bulgan ikkilamchi chulgam, Uramlar soni i> bulgan xayoliy chulgam bilan almashtiriladi. Ikkilamchi chulgam EYuK, kuchlani­shi, toki va karshiliklari kuyida keltirilgan formulalar yor­damida birlamchi chulgam Uramlari soniga keltiriladi. Keltirish xisoblashlari shunday olib borilishi lozimki, ikkilamchi chul­gamda keltirishdan oldin va keltirishdan keyin kuyidagi shart- lar bajarilishi kerak:

1. 
   keltirilgan va keltirilmagan ikkilamchi chulgam magnit- lovchi kuchlari teng bulishi lozim, ya’ni = i\u\;
   
2. 
   chulgamlar kuvvati va isrof buladigan kuvvat teng bulishi kerak, ya’ni:
   

Pj = Ar_}2 = Ar_}2;

3. 
   keltirilgan va keltirilmagan ikkilamchi chulgam toki va kuchlanishi orasidagi siljish burchagi uzgarmas kolishi lozim, ya’ni «g f =< f¹.
   

Ikkilamchi chulgam parametrlarini birlamchi chulgam uramla- rm soniga keltirish yuli bilan transformatsiyalash koeffitsi­yenta K - — bulgan xak;ik,iy transformator urnida transforma- tsiyalash koeffitsiyenti K = - 1 bulgan xayoliy transformator olinadi. Bunday transformator k yel t i r i l g a n transformator deyiladi (19- rayem). Odatda, sanoat korxonalari podstantsiyala­rida kuchlanishni pasaytiruvchi transformatorlar urnatiladi. Ular­ning birlamchi kuchlanishlari kupincha [/, = 10000 V va ikkilamchi kuchlanishlari U₂ = 400 V buladi. Bunday transformator uchun vek­tor diagramma kurishda kuchlanish masshtabi tanlanadi. Agar

1. 
   sm = 400 V deb olinsa, birlamchi kuchlanish vektorining uzun­ligi 25 sm, ikkilamchi kuchlanish vektorining uzunligi 1 sm buladi. Bunday vektorlarni chizib transformatorning boshka parmetr-
   

larini analiz kdlish ancha nokulay. Shuning uchun ikkilamchi chul- FaMra tegishli kaggaliklar birlamchi chulgam uramlar soniga kel- tiriladi. Keltirilgan kattaliklar (') bilan ifodalanadi. Masa­lan: Ye'₇, U'₂, 1'₂, R2, xj, z'i vax,okazo. Endi keltirish formulalari bilan tanishamiz. Yukorida aytib utganimizdek, ikkilamchi chul­gamga tegishli kattaliklarni birlamchi chulgam uramlari soniga keltirish transformatorning energetika balansiga ta’sir kil- masligi kerak, ya’ni xakikiy transformatorning ikkilamchi chul­gami kuvvati U\ G_g ga teng bulishi lozim, ya’ni:

₂/₃=yed. (1-27)


Бу ифодани (1—27) га куйиб, бирламчи чулгам урамлари сонига келтирилган иккиламчи чулгам кучланишини аниклаймиз:
Birlamchi chulgam uramlari soniga keltirilgan ikkilamchi chul­gam toki ma’lum:

yoki

i\=U_gK = i_g (1-28)

a

hJl
I :		R | • .		№ ^S=^1^G5-1
—-—		1
ya				t

19- rayem. Ikkilamchi chulgam kattaliklarini birlamchi chulgam uramlari soniga keltirish sxsmalari:



a — magnitlovchi zanjir karshiliklari aniklanmagan transformator­ning ekvivalent sxemasi, b — ikkilamchi chulgam zanjiri karshilikla­ri birlamchi chulgam uramlari soniga keltirilgan transformator.

Шунга ухшаш:

Е'₂=Е₂ = Е₂ К = Е.

^{2 2} щ ^{1 1}

(1-29)

Бирламчи чулгамнинг келтирилган каршилиги, к^аР^шиликдан ток утганда исроф буладиган кувватлар тенглиги шартидан аник- ланади, яъни:

1}я_г = Ц^гЦ.

Бундан иккиламчи чулгамнинг келтирилган актин каршилиги:

2

El

го2

л; = r_}

= R-

А

Демак,

Л] = R₂ К¹.

(1-30)

Хулди шунингдек, икиламчи чулгамнинг келтирилган индук­тив каршилиги:

W,

(1-31)

I

Иккиламчи чулгамнинг келтирилган тула каршилиги:

z\=z, К¹.

(1-32)

Трансформаторнинг иккиламчи чулгами цисмаларига уланган истеъмолчининг келтирилган каршилиги:

2

= z_H к ■

(1-33)

7=7

I

Амалда ток, кучланиш ва каршиликларнинг келтирилган кий- матларини билиб, кайта \исоблаш йули билан, уларнинг \акикий Кийматларини аниклаш ёки к^ак^икий кийматларини билиб, кел­тирилган кийматларини аниклаш мумкин булади.

Иккиламчи чулгам кучланиши, токи ва каршиликлари бир­ламчи чулгам урамлари сонига келтирилган трансформа­торнинг ЭЮК лари ва токлари тенгламасини куйидагича ёзиш мумкин:

t/, =(-£,)+ y/,JC| + /,/?,,

U\=E[-ji\x\-i[R\,

(1-34)

6. 
   Transformatorning ekvivalent elektr sxemasi
   

Transformator elektr tarmogining asosiy elementlaridan biridir. X^aR kanday elektr tarmogining turli ishlash sharoitla- ri xisoblab chikilishi kerak.

Buning uchun elektr tarmogining sxemasi chiziladi Sxemada elektr tarmogining ayrim elementlari ularning ekvivalent elektr sxemalari bilan almashtiriladi. Xakikiy transformatorni Xam keltirilgan parametrlar asosida tuzilgan va shu transfor- matorga ekvivalent bulgan elektr sxema bilan almashtirish mum­kin. Buning uchun oldin birlamchi va ikkilamchi chulgamlarning aktiv va induktiv karshiliklarini xamda magnitlovchi shoxobcha karshiliklarining kiymatlari aniklab olinadi va uning ekvi­valent elektr sxemasi tuziladi. Transformatorning ekvivalent elektr sxemasi uning EYuK lari va toklari tenglamalariga ma’- nodoshdir, ya’ni ekvivalent sxemani shu tenglamalar asosida kurish mumkin yoki ekvivalent sxema asosida transformatorning asosiy tenglamalarini chikarish mumkin.

Ekvivalent elektr sxemaning parametrlari tufi aniklangan- da, real transformator $?rnida uning ekvivalent elektr sxemasi elektr tarmogiga ulansa, bu sxema elektr tarmogidan shu trans­formator oladigan kuvvatni oladi xamda tok kuchi va faza buyicha siljish burchagi xam bir xil buladi. Transformatorning ekviva­lent sxemasi ayrim aktiv va induktiv karshiliklardan yigiladi. Elektr jixatdan berilgan transformatorning urnini bosa ola­digan elektr sxema transformatorning ekvivalent elektr sxemasi deyiladi. Bu sxemaning xar bir kismila tok va kuchla­nishni ulchash xamda lozim bulganda ularni xisoblab aniklash mumkin buladi.

Real transformatorni uning ekvivalent elektr sxemasi bi­lan almashtirish elektromagnit jarayonlarni analiz kilishni, turli sharoitlarda transformatorning kanday ishlashini urga- nishni va elektr tarmogini xisoblashni osonlashtiradi. Uch fa­zali transformatorlar uchun ekvivalent elektr sxema uning fa- kat bitta faeasi uchun kuriladi. 20-rasm, a da transformator chul­gamlarining aktin va induktiv karshiliklari shartli ravishda chulgamlardan ajratib kursatilgan, lekin chulgamlarning uzaro magnit alokasi koldirilgan.

Ekvivalent sxemada transformatorning magnitlovchi zanji­ri, ya’ni salt ishlash toki /„utadigan kismi xam elektr karshi-




X ya








liklari bilan tasvirlanadi. Bunda salt ishlash toki /₀ ning ikki kismdan, ya’ni tokning aktiv kismi /_0> va reaktiv kismi /₀,dan iborat bulishini eslash lozim. Shunday ekan, sxemaning magnitlovchi shoxobchasini parallel ulangan aktiv va induktiv .xii karshiliklar bilan ifodalash mumkin. Xakikatan \am tok 1_ya ni aktiv karshilik Ya_a va reaktiv tok /_pr ni induktiv karshilik \osil kilishi tushunarli (20-rasm, b). Shunday kilib, ekviva­lent sxemada transformatorning magnitlovchi shoxobchasini xam aktiv va induktiv karshiliklar bilan tasvirlash mumkin ekan.

Ikkilamchi chulgam parametrlari birlamchi chulgam uramlari soniga keltirilgan transformatorda K= 1 bulgani uchun birlam­chi chulgam EYuK Ye, keltirilgan ikkilamchi chulgam EYuK Ye\ ga teng buladi. Demak, ekvivalent sxemadagi nuktalar «A» va «a» xamda «X» ga «x» bir xil potentsialga ega buladi, shu asosda bu nukta- larni birlashtirish mumkin, bunday sxema 20-rasm, b da kelti­rilgan Ma’pumki, parallel ulangan karshiliklarni (D„ va x_ts) ularga ekvivalent bulgan, ketma-ket ulangan karshiliklar bilan 48

almashtirish mumkin. Kup x,ollarda magnitlovchi zanjirning pa­rallel ulangan karshiliklari ketma-ket ulangan karshiliklar bilan (Lts va almashtiriladi. Bunday sxemadan foydalanish ancha kulay. Shunday kilib, keltirilgan transformatorning amalda keng ishlatiladigan T simon ekvivalvent elektr sxemasi olina- di (20-rasm, v). Bu sxema uchta shoxobchadan iborat:

1. 
   karshiliklari R, va x, xamda toki /, bulgan birlamchi chul­gamga tegishli shoxobcha;
   
2. 
   karshiliklari va x' xamda toki (-G₂) bulgan ikkilam­chi chulgamga tegishli shoxobcha;
   
3. 
   karshiliklari D₀ va x_vxamda toki /₀ bulgan magnit zanji- riga tegishli shoxobcha
   

Bu sxemadagi toklar /„ va — 1\ ga birlamchi va ikkilamchi chul- FaM konturlaridan utadigan kontur toklari sifatida karash mum­kin. Sxemadagi iste’molchi karshiligini (g_nyoki va x_n) noldan cheksizgacha uzgartirib, transformatorning kiska tutashish va na- gruzkasie ishlash rejimlariga oid sxemalarni olish mumkin Transformatorning ekvivalent elektr sxemasida nagruzka kar- shiligidan boshka xamma parametrlar uzgarmasdir. Bu uzgarmas parametrlarning kiymatlari transformatorning nagruzkasiz ishlash va kiska tutashish sharoitida ishlash tajribalaridan anik­lanadi.

6. 
   Nagruzka bilan ishlayotgan transformatorning vektor diagrammasi
   

Nagruzka bilan ishlayotgan transformatorning EYuK lari va toklari tenglamalari asosida yoki ekvivalent elektr sxemasi aso sidya vektor diagramma kurish mumkin. Vektor diagramma chulgam- lardagi kuchlanish va toklarning uzaro boglanishlarini tushu- narli tasvirlaydi. Vektor diagramma kurishdan oldin, turli kat- taliklar uchun masshtab tanlanadi. Noma’lum kattaliklar bizga ma’lum formulalar yordamida aniklanadi. Magnit okimining kiy­mati (1—6) formuladan aniklanadi. Vektor diagramma 0 nukta- dan biror yunalishda, masalan, gorieontal yunalishda magnit okimining vektorini chizishdan boshlanadi (21- rayem, a) Mag nitlovchi tok yoki salt ishlash toki /_p magnit okimining vekto- ridan burchak a ga oldinda keladigan kilib chiziladi. Birlamchi chulgam EYuK ning vektori £, magnit okimining vektoridan 90"

2. 
   Elektr mashinalari 49 orkada koladi. Ikkilamchi chulgamning keltirilgan EYuK vektori /•'] kiymati buyicha Ye_x ga teng va u bilan bir xil yunalgan. Ikki­lamchi chulgamning keltirilgan toki kuyidagicha anikdanadi:
   

'^!*^/,^‘I5Yemf5^g- "-³⁵»

bu yerda K va x' — ikkilamchi chulgamga ulangan nafuzkaning keltirilgan aktiv va reaktiv karshiliklari.

Tok G ning yunalishi nafuzka xarakteriga boglik,- Agar nafuz­ka aktiv va induktiv karshiliklardan iborat bulsa, G vektor £' vektordan burchak u₂ ga orkada kolaligan kilib chiziladi. Bu burchak kiymati kuyidagicha aniklanadi:

Iste’malchilarga beriladigan ikkilamchi chulgamning kelti­rilgan kuchlanish U' vektori Ye\ vektordan shu chulgamning aktiv va induktiv karshilikparida kuchlanish pasayishlari J₇R‘ va jl\x\




21-rasm. Nagruzkasn aktin-nnduktiv (a) va aktiv-sigam (b) karshilik lardal nborat bulgan transformatorning vektor diagrammyasya.




vektorlarining ayirmasi bilan aniklanadi. Bunda y/jjr', vektor /' vektordan 90° oldinda chizildi. Bu vektorni Ye‘₂ vektorning oxiridan boshlab chizamiz. Buning uchun Yo'₇ vektor oxiridan /' vektorga yoki uning davomiga tik chiziktushiramiz. jr₂x₂ vektor shu tik chizikda yotadi. Aktiv karshilikdagi kuchlanish pasayishi /'/?' vektor /' tokning vektori y^nalishida chiziladi. Buning uchun ji₂x'₂ vektor oxiridan G₂ vektorga parallel chizik chizamiz. /'/?' vektor ana shu chizikda yotadi. Diagrammada jijx₂ va j’R₇ vektorlar- ning yunalishi shartli tanlanadi. I'R' vektor oxirini £' vektor oxiri bilan birlashtirib, ikkilamchi chulgamning tula karshili- gida kuchlanish pasayishi vektorini, ya’ni I' ■ z₂ vektorni ola- miz.

Diagrammada kuchlanish pasayishlari uchburchagi juda kichkina buladi. Endi /'/?' vektor oxirini 0 nukga bilan birlashtirib Uvektorni olamiz. Nagruzka xarakteri aktiv-induktiv bulgani uchun 0₇ vektor /, vektordan (r₂ burchakka oldinda buladi.

Birlamchi chulgam toki /, vektorini aniklash uchun nagruzka bilan ishlayotgan transformatorning toklari tenglamasi 7, = 1_y +(-/^) asosida /₀ vektorga (-/' ) vektorni kushamiz. Bu­ning uchun /₀ vektor oxiridan yunalishi buyicha G, ga teskari, lekin kiymati ji\atidan unga teng bulgan (-/' ) vektorni chiza­miz. Bu vektor uchini 0 nukga bilan birlashtirib tok vektori­ni olamiz.

Diagrammada tarmok kuchlanishi vektori transformator­ning salt ishlash sharoiti uchun kurilgan vektor diagrammada kursatilgan yul bilan aniklanadi. Buning uchun nukta 0 dan Yo₁ vektorga teng va unga karama-karshi yunalgan - Yo, vektorni chiza­miz. Bu vektor oxiridan /, vektor yunalishida birlamchi chulgam­ning aktiv karshiligidagi kuchlanish pasayishini, ya’ni /,/?, vek­torni; jl_txj vektorni esa 7, vektorga nisbatan 90° oldinda chiza­miz va jl^Xf vektor oxirini 0 nukta bilan birlashtirib, tarmok kuchlanishi t/, vektorini xosil kilamiz. Endi [/, vektor oxiri­ni vektor — Ye_] oxiri bilan birlashtirib, birlamchi chulgamning tula karshiligidagi kuchlanish pasayishi I_]z_l vektorini olamiz.

Ikkilamchi chulgamga ulangan nagruzka aktiv-induktiv xarakterda bulsa, ikkilamchi chulgam tokining reaktiv kismi (bu tok mag­nitlovchi tokka nisbatan teskari yunalgan bulgani uchun) trans­formator pulat uzagini magnitsizlaydi. Nagruzka aktiv-induk­tiv xarakterda bulgani uchun diagrammada U_t vektor /, vektorga nisbatan f, burchakka oldinda buladi. 21- rayem, a da nagruzkasi aktiv-induktiv xarakterda bulgan transformatorning vektor di- agrammasi chizilgan.

Magnitlovchi tok va transformator chulgamlarining induktiv Karshiliklari ta’sirida vektor diagrammada f, burchak f₃ bur- chakdan katta brladi. Natijada transformatorda birlamchi chulgam zanjirida kuvvat koeffitsiyenti so5f, ikkilamchi chulgam kuvvat koeffitsiyentidan S08f₃dan kichikrok buladi.

21-rayem, b da nagruzka aktiv-sigim xarakterda bulgan trans­formatorning vektor diagrammasi kursatilgan. Diagrammani KUrish yuli yukorida kursatilgandek bulsa *am nagruzka xarakte- ri boshkecha bulgani uchun uning kurinishi \am boshkacha. Bu diagram­mada /' vektor vektor Ye\ dan ¥₃ burchakka oldinda chiziladi. Bur- chakning katta yoki kichigi aktiv va chfhm karshiliklarning kiy- matlariga boglik buladi va kuyidagi formula bilan aniklanadi:

(1-37)

Sigim karshiligi kattarok bulganda bu karshilikda kuchlanish pasayishi ikkilamchi chulgamning sochilma induktiv karshiligi­dagi kuchlanish pasayishi bilan kompensatsiyalanadi. Bu *olda U', vektor vektor Ye'₂ dan kattarok bulishi mumkin. Bundan tash- kari, ikkilamchi chulgam tokining reaktiv kismi (/' = /' &tf₂) salt ishlash tokining reaktiv kismi bilan bir fazada bulganli- gi uchun u ferromagnit ^zakni kushimcha magnitlaydi; natijada birlamchi chulgam toki xuddi shunday kiymatli aktiv-indktiv xarakterdagi iste’molchiga ulangan transformator tokidan ki­chikrok buladi. Umuman, transformatorning vektor diagrammasi unda buladigan ish jarayonlarini }?zida tula aks ettiradi.

6. 
   Uch fazali transformator
   

Xozirgi vakgda turli xil elektr stantsiyalarda elektr energiya­si uch fazali tok sifatida ishlab chikarilmokda. Ishlab chika­rilgan elektr energiyasini uzok masofalarga uzatish uchun tok kuchlanishi uch fazali transformatorlar yordamida k^p marta oshi- rilmokda. Iste’molchilar lodstantsiyalarida esa kuchlanishni pa- saytiruvchi uch fazali transformatorlardan keng foydalanilmok,- da. Umuman, iste’molchilarni elektr energiyasi bilan uzluksiz ta’- minlashda uch fazali transformatorlarning a^amiyati juda katta.

Uch fazali Uzgaruvchan tok kuchlanishining kiymatini bir gu- ru*ga birlashgan uchta bir fazali (22-rasm, a) yoki bitta uch faza­li (22-rasm, b) transformator yordamida uzgartirish mumkin. Uch fazali elektr tarmoyai sistemasida uchta bir fazali transforma- torning chulgamlari bizga ma’lum bulgan usullarda ulanib ishla- tiladi. Bunda ular bir butun agregat sifatida ishlaydi. Bir fa­zali transformatorlar guru^ining gabaritlari katta, vazni ofhp va tannarxi kimmat bulganligi sababli ular fak;at katta 1^uvvat- li markaziy podstantsiyalardagina ishlatiladi.

Podstantsiyalarda urnatiladigan transformatorlarning kuv- vati 300 ming kVA dan katta bulganda uch fazali bitta transfor­mator ^rniga uchta bir fazali transformator urnatiladi.

Uchta bir fazali transformatordan tuzilgan uch fazali trans- formatorning magnit sistemasi $>zaro boglanmagan buladi (22-rasm,

a). Agar uchta bir fazali transformatorning past va yuk,ori kuchla- nish chulgamlari ferromagnit uzakning.bir tomonidagi sterjenga Uralsa va chulgamlar uralmagan sterjenlarni bir nuk^aga birlash- tirsak, simmetrik magnit zanjir \osil buladi (23-rasm, 6).

Uch fazali transformatorning birlamchi chulgamiga beriladi- gan uch fazali kuchlanish chulgamlarda uch fazali tok *osil kiladi Uch fazali tok transformatorning ferromagnit uzagida ampli- tudalari teng bulgan va bir-biridan 120“ ga siljigan uchta mag­nit o^imi *osil kildi. Demak, bunda bir nuk^aga birlashgan uchta







chulgamsiz sterjenlardan uch fazali magnit okimining yigindisi utadi. Uch fazali sistemada iste’molchi yulduz usulida ulanganda va liniya simlarida toklar uzaro teng b^lganda nolь simda toklar yigindisi nolga teng b^lganidek, bir nukgaga birlashgan magnit okdshlarining yigindisi xam nolga teng b^ladi. Bu \olda bir nuk- taga birlashgan uchta sterjenь tashlab yuborilsa *am buladi. Bunda 23-rasm, yeda kursatilgan uch sterjenli simmetrik magnit zanjir- ni olamiz. Bunday murakkab shaklga ega b^lgan ferromagnit uzakni tayyorlash ancha kiyin. Shuning uchun amalda uch fazali transforma- torlarda 22-rasm, 6 da kursatilgan uch sterjenli nosimmetrik magnit zanjirli ferromagnit uzak ishlatiladi.

Uch fazali transformatorni rus injeneri Mixail Osipovich Dolivo-Dobrovolьskiy 1891 yidda ixtiro kalgan. Uch fazali trans­formator uch sterjenli ferromagnit uzak \amda past na yuk;ori kuchlanishli chulgamlardan tuziladi. Ferromagnit uzak uchta ster­jenь va ularni past x,amda yuk,ori tomondan birlashtiruvchi ikki- ta yarmodan iborat (7-rayem, a). Bunday ferromagnit uzakning ster- jenlari bir tekislikda yotadi va nosimmetrik magnit zanjiri \osil kiladi. Uch sterjenli magnit zanjirda ayrim fazalarga tegishli kismlarining uzunligi bir xil emas; urtadagi sterjen- da magnit zanjirining uzunligi chetki sterjenlarning magnit zanjiri uzunligidan k,isk.a.

Uch sterjenli transformatorda uch fazali tok \osil k,iladi- gan uch fazali magnit o»;imlari uzaro 120° ga siljigan; vak^-ning istapgan paytida bu otsimlarning maksimal (yoki oniy) k,iymat- larining yigindisi nolga teng, ya’ni:

*, + + F_Sya = 0.

6

v

Ferromagnit uzakda bu okimlar yarmoning 0 va 0' nuk^alarida tutashadi (24-rasm, a). Bunda F_p magnit ok,imining utadigan yuli okimlar f_A va f_s ning utadigan y$?liga Karaganda k,isk,arok; shuning uchun uzak shu tsismlarining magnit k^arshiliklari xam *ar xil buladi. Natijada salt ishlash toklarining kiymatlari ayrim fazalarda teng bulmaydi, lekin ayrim faza chulgamlari- ning Uramlari soni teng Amalda tok /_on ning k;iymati toklar /_0A va /_os ga Karaganda kichikrok; buladi Magnit ok,imlari uzaro 120° ga siljigan bulsa *am, lekin tok /_ov bilan toklar /_0A va /_os orasidagi siljish burchagi 120° dan kichikrok; buladi (24- rasm, b). Buning natijasida vektorlar /_OA va F_A ga \amda 1_0S va F_s Uzaro burchak a ga siljigan buladi. Tok /_0A f_d dan burchak a ga orkada tsoladi; tok /_os F_s vektordan burchak a ga oldinda buladi. Transformatorda magnit otsimining vektori tarmok kuch­lanishi vektoridan 90° keyinda buladi (24- rayem, b).

Magnit okimi F_A uzakning oabo (24-rasm, a) konturidan utganda magnit potentsialining pasayishi F_A(L_ST + 2/?_ya) ga teng buladi. Bu yerda — sterjenning magnit k^rshiligi; Ya_ya — past- ki yoki ustki yarmo yarmining magnit k,arshiligi, faza S ga tegish- li sterjenь uchun F_A(^., +2L_Ya); lekin faza V ga tegishli ster­jenь uchun magnit potentsialining pasayishi F„ ga teng bula­di. Agar magnit okimlar F_A, F_n va F_s ni \osil kiluvchi magnitlovchi kuchlar mos xolda F_A, F_B va F_c bulsa, (amplituda kiymatla- ri) Kirxgofning ikkinchi k,onuni asosida magnit zanjirining konturlari uchun tenglama tuzish mumkin:

OaЬO' konturiuchun: F_A(L_SG ⁺ 2L_Ya) - F_v/^-_t = F_A - F_B,

OcdO' konturiuchun: F_S(L_ST + 2Ya_ya)~ F_TSYa^ = F_c - /_v. Ma’lumki, nol simi bulmagan uch fazali sistemada toklar- ning va shunga mos щvda magnit yurituvchi kuchlarning algebraik yigindisi nolga teng, ya’ni:

K + K + ?s = o.

Olingan tenglamalarni F_A, F_B va F_c larga nisbatan yechib, kuyidagilarni olamie:

⁼ (^st ⁺ 2L_Ya )F_A + 2/3/?_YaF_V; (1—39)