|
Mavzu: Kirish. MMN fanining Respublikamizda rivojlanish tarixi, uning
natijalari va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishdagi roli.
Mavzu rejalari:
MMN fanining yangi mashina va mexanizmlar yaratish uchun ilmiy asosligi.
Fanning mazmuni va muxandislik taъlimidagi axamiyati.
MMN fanining tarixi, asosiy muammolari va yo‘nalishlari.
Mexanika kadimiy fan bulishiga karamay u uzining vujudga kelayotgan yangidan yangi tarmoklari bilan xamon navkiron fanlardan bulib kelayotir. U asosan ikki kismdan iborat.
1.Nazariy mexanika-material sistema xarakatini umumiy konuniyatlari va xossalarini urganiladi.
2.Tadbikiy mexanika-mexanik sistemani boshkarish protsesslari urganiladigan masalalardan kuyidagilarga tuxtalib utamiz:
1.tebranishlar xamda avtomatik meъyorlash va boshkarish nazariyasi.
2.Mexanizm va mashinalar nazariyasi.
3.Uchish suzish apparatlari xarakatini avtomatik boshkarish nazariyasi.
Biz asosan tadbikiy mexanikaning mashina va mexanizmlar nazariyasi fanini urganamiz. Bu fan 2 yunalishda urganiladi. Bular kinematik va dinamik yunalishlardir. Bunda mexanizmlar xarakatini vibratsiyani, kinematik juft elementlari orasidagi pishiklanish va xakozolar urganiladi. Mashinalar yaratishda asosan kuydagi talablar kuyiladi.
1.Texnika talablar-ish unumining yukori blishi, mashinaning xarakatlanishi, sifatli maxsulot ishlab chikarish talab kilinadi.
2.Konstruksiyaning ratsional bulishi. Bunda mashinaning ortikcha ogirlikdagi kismlari bulmasligi, matrialning tugri tanlanishi detaldagi xakikiy kuchlanish optimal bulishi talab kilinadi.
Loyixalangan mashina va mexanizmlar kuyidagi parametirlar buyich tekshirishadi.
1.Konstruktiv parametrlar-maksimal kuch va kuvvat, siljish, tezlik, tezlanish, zvenolardagi kuchlanish, gabarit, ulchamlar va ogirliklar.
2.Texnologik parametrlar foydali karshilik kuchlari yoki kuvatli maxsulotining ulchov chegarasini taъminlovchi mashina xarakati va ish organining aylanishi soni, kesuvchi asboblarining salt yurish tezligi, berilgan sikli bajarish anikligi, uzelining kattikligi va xakozo.
3.Energetik parametrlar-energiya sarifi, unnig mexanizmdagi yukolishi, mashina, uzellarining foydali ish koeffitsentlari.
4.Iktisodiy parametrlar-mashina uzellarini ishlab chikarishda tayyorlash narxi, ularni boshkarish va remont narxi, xarakatga keltirish uchun sariflangan energiya baxosi va xakozo.
YUkoridaglarni xisobga olgan xolda xulosa chikargan bulsak mexanizm va mashinalar nazariyasida kuyidagi 2 ta masala xal kilinadi:
1.mexanizmlar analizi, bunda mexanizmlar kinematik va dinamik jixatdan tekshiriladi.
2.Mexanizmlar sintezi, maъlum bir protsessni bajarishda mexanizm zvenolarining xarakat konunlari berilgan buladi va xarakat konunini amalga oshiruvchi mexanizm yaratish talab etadi.
Mexanizmlarni kinematik va kinetostatik tekshirish uchun albatta ularning kinematik sxemasi bulishi shart.
Kinematik sxema masshtabga rioya kilib kurilgan mexanizm sxemasidir. Biri ikkinchisidan nisbatan xarakat kila oladigan zvenolardagi boglanish sharnerli boglagishdir.
Mexanizmlar uz navbatida zvenolaridan tashkil topgan. Bir yoki bir necha detallarning birikmasiga zveno deyiladi. Zvenolar detallardan tashkil topgan. Bir jinsli materialdan tashkil topgan, bulaklarga ajratilmaydigan xamda yigin texnologiyasiz vosita detal deyiladi. Mashinadagi mexanizmlar biri ikiknchisiga nisbatan xarakterlanadigan buladi. SHuning uchun biri ikkinchisiga nisbatan xarakatlanadigan zvenolar kinematik juft deyiladi. Kinematik juftlar tarkibidagi zveno va detallar kanday murakkab shaklga ega bulishidan kattiy nazar oddiy sxematik va shaklga keltirib olinadi. SHu shakl shartli belgi deyiladi. SHu shartli belgilar asosida mashtabga rioya kilmagan xolatda ifodalangan kinematik juftlarning belgilanishi mexanizmning sxemasi deyiladi.
MAVZUGA OID TAYANCH IBORALAR.
Detal, zveno, kinematik juft, mexanizm, mashina, detal va zvenolarni shartli belgilanishi.
NAZORAT SAVOLLAR.
Mexanizm turlari xakida tushuncha.
Mexanizmlarning tuzilishi xakida tushuncha?
Detal, zveno, kinematik juft xakida maъlumotlar.
Zveno tuzish usullari.
Kinematik juft xosil kilish usullari.
Kinematik juftlarning turlari.
Kinematik juftlarning shartli belgilanishi.
Mexanizmlarning shartli belgilanishi.
Mexanizm xarakati nimaga asoslangan?
Mexanizmlar kanday yaratiladi?
ADABIYOTLAR.
X.X.Usmonxujaev “Mexanizm va mashinalar nazariyasi” Ukituvchi nashriyoti Toshkent 1970.II bob §-3
S.A.Yuldoshbekov, “Mexanizm va mashinalar nazariyasi” Ukituvchi nashriyoti.Toshkent.1988.I-bob §-1
K.Frolov. “Mexanizm va mashinalar nazariyasi” Toshkent Ukituvchi 1990 yil.
R.Rustamxujaev. “Mexanizm va mashinalar nazariyasidan masala xamda misollar tuplami.” Toshkent.Ukituvchi. 1987 yil.
Do'stlaringiz bilan baham: |
