Тошпти эпидемиология, юкумли касалликлар кафедраси 3 курс Ўта хавфли инфекцияларда эпидемияга қарши чора-тадбирларни ташкиллаштириш. Вабо, Ўлат, КЎйдирги, геморрагик иситма ва бошқа касалликлар

Касаллик қўзғатувчисининг манбаи:

• Ўлат – табиий ўчоқли касаллик бўлиб, касаллик қўзғатучисининг манбаи чўл ва ярим чўл минтақаларида яшовчи кемиручилардир (юмронқозиқ, суғур, тарбаганлар, қумсичқонлар).
• Ўлат қўзғатувчиларининг ташувчилари – бургаларди. Айниқса, Xenopsylla cheopis оиласига мансуб бурга ошқозонига тушган қўзғатувчи “ўлат блоки” ни ҳосил қилади, яъни йиғилган ўлат микроблари овқат хазм қилиш йўлларини тўлдириб қўяди, кейинги қон сўрганда бурга кекириб ўлат қўзғатувчиларини кемирувчи организмига ўтказади, сўнгра кейинги кемирувчига ўлат касаллиги юқтирилади.
• Бургалар қзғатувчи учун табиий ўчоқдаги асосий манба ҳисобланади, шу боис табиий ўчоқда қўзғатучининг узоқ муддат сақланишида кемирувчилар эмас, балки бургаларнинг аҳамияти катта.
• Туялар – ўлат билан зараланади ва касалликни одамларга юқтириши мумкин.

Юқиш механизми:

• Касалликнинг юқиш механизми – трансмиссив (бургалар чақиши натижасида). Касалланган туя орқали: тўғридан тўғри мулоқот орқали, мажбурдан туяни сўйиш, гўштини бўлакларга бўлишда ёки териси шилинганда тери пичоқ билан тилиниб қолса, касал ҳайвон қони ярага тушиб, қон орқали қўзғатувчи одамга юқади.

Мойиллик:

• Ўлатда мойиллик жуда юқори. Одам соғайганда иммунологик ўзгаришлар рўй беради. Касалланиб ўтганлар қайта касалланмайдилар.

Эпидемиологик назорат

• Эпидемиологик назорат – доимо чет элдан келган аҳолини ва улар олиб келган юкларни назорат қилиш, бу назоратнинг мақсади ўлат касаллигини аниқлаш ёки унга шубҳа қилинганларни аниқлаш ва юклар билан келган касалланган кемирувчиларни аниқлашдан иборат.
• Бу ишни карантин хизмати ходимлари, шу қаторда СНП (Санитария назорати пункти) ва бошқа хизматлар олиб боради, яъни халқаро алоқага алоқадор бўлганлар, денгиз портлари, чегарадаги темир йўл станциялари, пунктлари ва автотранспорт харакатини назорат қилувчилар олиб боради.
• Табииий ўчоқларда кузатув ишларини доимий олиб бориш, табиий ўчоқларда кемирувчиларнинг зич жойлашуви, эпизоотияни олдини олиш ниҳоятда муҳим.
• Вилоятлардаги “ўта ҳавфли инфекцияларга қарши кураш марказлари” табиий ўчоқларда доимий зоологок, энтемологик, бактериологик ва эпизоотологик изланишларни ўказиб туриши лозим.