Toshkent turizm va biznes kolleji

Daromad va harjatlarni bu tarkib turkumlanishi quyidagilarga imkon beradi;

• 
  Ishlab chiqarish harajatlarini boshqa harajatlardan farqlash va korxona ishlab chiqarish faoliyati samaradorligiga baxo berish,
  
• 
  Moliyaviy boshqaruv yuzasidan operatsion harajatlarni boshqa harajatlardan farqlash
  
• 
  Korxona tomonidan olinadigan daromadlarni ularning yuzaga kelishi yoki shakllanishi bo’yicha aloxida tarkiblash (asosiy faoliyatdan, moliyaviy faoliyatdan hamda kutilmagan xolatlardan).
  

Moliyaviy natijalar to’g’risidagi yangi hisobot shakli ularning har bir shakllanish qatori bo‘yicha to‘lik axborotlarni olish imkonini beradi. Bu axborotlar ichki va tashqi axborot foydalanuvchilarining manfaatlar tuknashuvini keltirib chikarmaydi. Agar shunday bo‘lganda edi, moliyaviy hisobotni tuzish koidasi buzilgan bular edi. Negaki, moliyaviy hisobotdagi ma’lumotlarda xech kachon bir turkum axborot foydalanuvchilar foydasiga boshqa turkum zarari hisobiga aks ettirishlar bo‘lmasligi talab etiladi. Ushbu koida O'zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi» qonunining 6-moddasida ham berib o‘tiladi. Ya’ni moliyaviy hisobotlarni tuzishdagi betaraflik koidasi.
1. Mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan sof tushum qatori. Mahsulot sotishdan olingan sof tushum so’mmasi mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan olingan jami tushum so’mmasidan sotishga soliqlar to‘lovlar va ajratmalar so’mmasini chegirish asosida aniqlanadi.
Sotishga soliqlar, to‘lovlar, ajratmalarga qo’yidagilar kiritiladi:
-qo‘shilgan qiymat solig‘i;
-Aksiz solig‘i;
-Reklama solig‘i;
-Mahsulot xajmidan ijtimoiy sug‘urta bulimiga ajratma va x.k.
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotilgan qatorga kiritishning odatda ikkita sharti harakterlanadi. Bular kassali va hisobga olish usullaridir. Kassali usulning moxiyati shundaki, bunda mahsulotlar ortib junatilib hisob hujjatlari takdim etilgan va ularning hisob schg‘tlariga puli kelib tushgandan keyingina sotilgan hisoblash va tushum qatoriga kushish, sotishga soliqlar so’mmasini ham ularning amalga oshish davriga muvofik hisoblashni harakterlaydi. «Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi» konunning kabul kilinishiga qadar respublikamizda ushbu usul kullanib kelindi.
Mahsulot (ish va xizmat) larni sotilgan qatorga kiritishning yoki daromadlarni tan olishning hisobga olish usuli esa ularning ortib junatilib hisob hujjatlari takdim etilgan vakti bo‘yicha hisobga olishni harakterlaydi. Bunda pul tushumlari yoki to‘lovlarning amalga oshish vaktiga ahamiyat berilmaydi. Sotishga soliqlarning hisob kitobi ham bevosita ularning tushum sifatida tan olish vakti bo‘yicha hisobga olinadi.