ЭММ ларнинг организмга салбий таъсирини олдини олиш чора-тадбирлари. Бу йўналишдаги чора-тадбирларни ЭММ ҳусусиятлари кузда тутилган ҳолда амалга оширилиши керак. ОСН босқичида манба атрофидаги аҳолини ҳимоялаш масалаларини амалга ошириш СХМ ни урнатиш керак.Бу мин-таканинг катталиги манба қулланганлиги ва тўлқин узинлигига қараб 700-250 м бўлиши мумкин.
Радиолокация станцияларининг антенналарини аҳоли яшайдиган уй-жойлар биноларидан баландда ўрнатилиши таълаб этилади.
Ишловчиларни майдон таъсиридан ҳимоялаш чоралари қуйидагилар:
манбада камайтириш;
манбани экранлаш;
иш жойларини экранлаш;
антенна,генераторларни алоҳида хоналарга жойлаштириш
узун узунли зона. бу зона тарқалиш майдони я>2пл га тенг бўлади.
Бу зонада икки таркибий қисм электр ва магнит майдонлари кучланганлиги тўла шаклланган бўлади ва улар орасидаги муносабат тўла шаклланган бўлиб Е=377*Н га тенг, яъни Е/Н=377
Индукция зонасида булувчига турли кучланишдаги электр ва магнит майдонларини биргаликдаги таъсири мавжуд бўлади. Бу зонада улар кўрсаткичлари алоҳида улчанилади. Тулкинли зонада эса икки таркибий қисмнинг биргаликдаги таъсири (улътра ва ута юқори частотада ) майдон интенсивлиги, энергия оқими зичлиги кўринишида баҳоланади,.яъни сатх бирлигига тушувчи энергия миқдори билан ЭММ ҳалк хужалигида кенг қўлланишига уларнинг қуйидаги ҳусусиятлари сабаб бўлади:
материалларни киздириш.
фазода тарқалиши.
икки муҳит чегарасидан кайтиш.
материаллар билан узаро таъсирга киришиш.
Юқорида келтирилган ҳусусиятлар у ёки бу тебраниш частотадагиларга хос намоён бўлади. Юқори частотадаги РЭММ асосан термик таъсир ҳусусиятига эга. Шу сабабли юқори частотадаги(ЮЧ)ЭММ турли материалларни иситиш термик ишлов беришда (индукцион иситиш йўли билан) қўлланилади. Ультра юқори частотадаги тебранишлар фазода тарқалиш ҳусусиятига эга бўлганлари учун улардан асосан диагностикада, радио алоқада кенг фойдаланилади.Бу диапозондаги ЭММда жуда юқори бўлмаган термик таъсир ҳусусияти ҳам бор, бу ҳусусиятдан физиотерапияда ички туқималарни иситишда (УВЧ-мосламасидан) фойдаланилади.
Ута юқори частотадагиларга (УЮЧ) асосан фазода тарқалиш ҳусусияти ҳамда икки муҳит чегарасидан кайтиш ҳусусияти бор. Бу ҳусусият,аввалги частотадагиларга қараганда жуда кучли, шу сабабли улардан радио-алоқада, радиойўналтиришда, радиометралогияда, радиоастраномияда,радиоспектроскопияда кенг қўлланилади.
ЭММ иш жоиларида таъсир этувчи манба турлича бўлади. Ҳозирги кунда ЭММ манбалари шартли равишда икки синфга бўлинади.
А-синф-махсус техналогик ёки бошқа мақсадларда қўлланиладиган манбалар.
Б-синф-у ёки бу ЭММ фаолияти жароёнида йўл-йўлакай «паразитар» омил сифатида вужудга келувчи манбалар.
Ишлаб чиқаришда ЭММ манбаларида фойдаланишда атрофга электромагнит тарқалиш жойидан (А-синф) утиш-узатиш (фидер) йўлларида ва генератордан (Б
синф) чиқиши мумкин.
Антеннадан чиқиш жойи бу табиий хол ҳисобланади. Чунки бу жойдан атайлаб чиқарилади ва керакли жойга йўналтирилади. Узатиш йўллари ва генера-тордан ва узатиш йўлларидан ЭММ чиқишига асосий сабаб ҳимоя экранларини ёки генератор ва узатиш йўлларини ҳимояловчи бошқа воситаларни герметиклигини узилишдадир. Бу ҳолда Меҳнат гигиенаси врачи алоҳида эътибор берилиши керак. Чунки ишлаш жоиларида мавжуд экранлар бут бўлиши мумкин бўлса ҳам юқоридаги сабабларга кўра ишловчи майдон таъсирида бўлиши мумкин. Бу хол содир бўлганда манбадан чиқаётган "паразитар"майдон ушбу хонада ва бошқа хоналарда бошқа ишлар билан банд булувчиларга ҳам салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Шу сабабли ЭММ мавжуд иш жойларида санитария текширувлари ўтказилишида бу эътибордан четда қолмаслиги алоҳида аҳамиятга эга. (ултрабинафша, инфрақизил, лазернурланишлари, радио частотадаги тебранишлар) кенг фойдаланилмоқда. Булар орасида радиочастодаги электромагнит майдонлари алоҳида уринни олади. ЭММ -бу физик жараён бўлиб, электр зарядланган заррачалар орасидаги муносабатни таъминловчи материанинг ўзига хос ҳусусиятидир. РЭММ тўлқин узунлиги ва тебраниш частотаси бўйича бир неча турларга бўлинади.
Электромагнит майдонлари икки таркибий қисмдан иборат.Бу электр майдонининг кучланганлиги ва магнит майдонининг кучланганлиги (В/м, А/м) Турли диапозондаги радио тўлқинларининг умумий физик табиатлари бўлиши билан бир қаторда уларда мавжуд электр энергиянинг тарқалиш тавсифи,ютилиши, акс этишда фарқ мавжутдир.Бу фарқ эса уз ўрнида муҳитга ва инсон организмига таъсирини белгилайди. Тулкин узунлиги қанча қисқа бўлса ва тебраниш частотаси катта бўлса, бу тебраниш шунча энергияга эга бўлади. Энергия(1) билан тебраниш частотаси (f) орасидаги богланиш I=f*f ёки I=h*С/1 кўринишда бўлади.Чунки тўлқин узинлиги(L) ва тебраниш частотаси орасида Г=С/1 нисбат мавжуд. С-тўлқиннинг ҳаводаги тарқалиш тезлиги (С=3*106 м/сек),h-плёнка доимийлиги, 6,6*1034 Вт/см2 га тенг.
Хар қандай электрмагнит майдони манбаи атрофида уч минтақа мавжуд бўлади:
яъни, индукция зонаси, унинг тарқалиш майдони радиуси к<2пл га тенг бу оралиқ эммнинг икки таркибий қисми тўла шаклланмаган бўлади.
оралиқ, интерференция зонаси тарқалиш майдони r
Электромагнит майдон (ЭММ) ҳалқ хўжалигида радиотехниканинг қўлланилиши, радиоэлектроникани татбиқ этиш, илмий ишларда турли частотали генераторлардан фойдаланиш, ишловчиларга электромагнит майдон билан мулоқатда бўлишига олиб келди. Бу иш жараёнларида ишловчиларга жиҳозлардан ва аппаратлардан ЭММ электрик ва магнит майдонларни таьсир қилади. Бу асосида биз ионлаштирилмаган ЭММ таъсири руҳсат этилган миқдордан ошиб кетмаслиги учун кўрашишимиз лозим ва доимий. Бу барчаси ДСЭНМ врачининг меҳнат гигиенасининг асоси. Ионлашувчи диапазондаги электромагнит тўлқинлари ишлатиладиган корхоналарда санитар назорати ўрнатилади. Ионлашувчи нурланиш манбалари қўлланиладиган объектларда гигиеник назорат ДСЭНМнинг радиологик бўлими ёрдамида бажарилади. Корхонада физик табиати бирлиги тарқалиши, ишлаб чиқариш турига, шароитига ишлатиладиган техник воситаларига қараб ишчилар турли электр магнит нурланишлар таъсири остида бўладилар. Фотонларга қараб электромагнит 3 турга бўлинади. Ишлаб чиқариш корхоналарида ионлашган диапазондаги электромагнит тебраниш фойдаланиш санитар эпидемиологик станцияси табиби меҳнат гигиенаси бўлими асосий тадбирларнинг бири бўлиб саналади. Корхонада гигиеник назорат ионлашган нурланиш фойдаланиш ДСЭНМнинг радиологик бўлимига киради.
