Тошкент Тиббиёт Академияси

Совутувчи микроиқлим шароитида организмдаги ўзгаришларнинг
ўзига хослиги.
Совутувчи микроиқлимли шароитида организмдан иссиқликни чиқиб кетиши ортиб кетиш холати кузатилади. Бунга сабаб ҳаво ҳароратини пастлиги, ҳаракат тезлиги, намлигини юқори бўлишидир. Совутувчи микроиқлим шароитида гипотермия холати вужудга келади. Дастлабки босқичда вегетатив нерв тизимини симпатик қисмини қўзғалиши оқибатида рефлектор равишда иссиқлик чиқарилиши камаяди. Иссиқликни ҳосил бўлиши ортади. Иссиқликни ташқи муҳитга чиқиши периферик томирларни ( айникса кул ва оёк ости ) торйиши, қонни ички органларда қайта тақсимланиши, туқималарни термик қаршлигини ортиши ҳисобига камаяди. Бармоқлар ( кул, оёк), юз томирларининг торайиши, қисман кенгайиши билан алмашиниб туради. Бу физиологик жараён флюктуация деб аталади, ва организмни совуб кетишдан сақловчи мослашувидир.
Узок муддат субнормал ҳаво ҳарорати шароитини таъсири турғун томирлар спазмига олиб келади. Бунинг натижасида туқималар анемизацияси ва тана сатҳида огрикка сабаб бўлади.
Бу шароитларда модда алмашинуви ортади (1⁰С га 10% ортади). Интенсив танани совутиш холларида ҳар бир Цельсий градусга 30% ортади. Иссиқлик ҳосил бўлиш жараёнларига скелет мушаклари ҳам жалб этилади, дастлаб мушак тонуси ортади, сўнг айрим гуруҳ мушакларни титраши кузатилади. Совук гипертензияси кузатилади. Бу капиллярлар тармогини торайиши оқибатидир. Унча паст бўлмаган ҳаво ҳарорати шароитида нафас олиш камаяди, чукўрлик ортади. Ута паст ҳарорат рефлектор равишда нафас олишни орттиради. Упка вентиляцияси ортади. Модда алмашинувида ҳам ўзгаришлар кузатилади. Гипогликемия, сут кислотаси миқдори ортади. Норадреналин секрецияси ортади. Бу эса хужайра модда алмашинувини ортиради, иссиқлик чиқишини ҳам камайтиради. Совукликни таъсирини дастлабки даврида МНС қўзғалиши периферик терморецепторларни қитиқланиши оқибатида вужудга келади. Кўпроқ совуқ таъсирида тармоқланиши кузатилади.
Бу уринда радиацион совушга алоҳида эътибор бериш мақсадга мувофиқдир. Бу холатда тери очиқ кисимларини ҳарорати кескин пасаяди (айникса кул ва оёкнинг дистал қисми, нафас йўлларини шиллиқ қаватлари). Бу йўл билан совуш оқибатида организмда вужудга келган ўзгаришлар турғунроқ бўлади.