Тошкент Тиббиёт Академияси

Ишловчилар организмига ноқулай микроиқлим шароитини таъсири
Ишлаб чиқариш шароитида иссиқлик холатига доимий равишда таъсир этувчи омиллар қаторига метеорологик омил киради.
Микроиқлим шароитини ўрганилгандан сўнг олинган натижалари меёрлар билан солиштирилади. ишлаб чиқаришда микроиқлимни оптимал ва йўл қуйиб бўладиган меъёр кўрсаткичлари мавжуд.
Оптимал микроиқлим шароити одамга узоқ муддат ва мунтазам равишда таъсир этса ҳам организмнинг иссиқлик ва функционал холатини меъерида сақлашга имкон беради. Улар иш қобилиятини юқори даражада сақлашни ва иссиқликни комфорт сезиш учун таъминлайди.
Йўл қўйилиши мумкин бўлган микроиқлим шароити одамга мунтазам равишда ва узоқ муддат таъсири натижасида организмнинг исиклик ва функционал холатида ўзгаришлар, иссиқлик алмашинувини кескинлиги кузатилади.Бунда иш қобилиятини пасайиши ва иссиқлик сезишни дискомфорти кузатилади.
Ноқулай микроиқлим шароитида энг аввал организмнинг иссиқлик холатида физиологик ўзгаришлар содир бўлади. Тана ҳароратини сақлашни таъминловчи асосий марказлар гипоталамус қисмида жойлашган. Гипоталамуснинг олдинги ядролари “Иссиқлик чиқариш маркази” сифатида каралади. У иссиқликни организмдан тери томирларини тонусини ўзгартириш, тер чиқариш, хансираш ва бошқа жараёнларни чиқиши бошқаради.
Гипоталамуснинг орка қисми “Иссиқлик ҳосил бўлиши ” маркази деб ҳисобланади. Иссиқликни сезиш қобилияти орка, узунчок мияча, мия укининг ретикуляр формация структурасини мия пустлоги нейтронларига ҳам хосдир. Бу мия пустлоги организмда алмашинувида мухим уринни эгаллайди.
Инсонда ишлаб чиқариш шароитларида иссиқлик бошқарилуви механизмларида шартли рефлекс механизмлари мавжудлиги қайд этилган.
Турли метиорологик шароитлар деб – организмни иссиқлик холатини таъминлашида бир қанча ўзига хос термик таъсир минтақаларини кузатиш мумкин.
Организмда иссиқлик ҳосил бўлишини ортиши бизнинг шароитларда ҳаво ҳароратини 20С дан пасайган холларда кузатилади. Ҳаво ҳарорати қанча паст бўлса шунча организмдан иссиқлик кучаяди, бунга жавобан организмда иссиқлик ҳосил бўлиши ортади (бу модда алмашинуви куйи минтақаси деб аталади). Ҳаво ҳарорати 18⁰С дан 25⁰С оралигида (бефарқлик минтақаси) организмдан иссиқлик чиқиши билан ҳосил бўлиши орасида мувозанат кузатилади. Ҳаво ҳарорати 35⁰С дан 40⁰С шароитида организмда модда алмашинуви пасаяди (модда алмашинуви пасайиш минтақаси).
Бунга сабаб организмдан иссиқлик чиқиши йўллари ёпилади (қонвекция, қондукция, нурланиш) фақат тери бугланиш йўли орқали иссиқлик ҳосил бўлиши пасаяди.
Ҳаво ҳарорати 42⁰С дан 45⁰С га ортган холларда яна тана ҳароратини ошиши (модда алмашинувини ортишининг юқори минтақаси) кузатилади.
Бунга сабаб физикавий ва кимёвий иссиқлик бошқарилиш жараёнлари орасидаги мувозанатни бузилилшидир.