Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

Balansda muhim o’rin tutadigan moddalarning Muhimlik  

darajasini aniqlash (balans umumiy summasining 1% dan  

yuqori bo’lgan moddalar muhim deb olingan) 

Balans moddalari 

Summa, 

ming so’m 

Moddaning 

balans 

jamidagi 

ulushi% 

Muhimlik 

darajasi, ming 

so’m 

Aktiv moddalari

 

Asosiy vositalar 

654472,0 

80,4 

8040,0 

Ishlab chiqarish zahiralari 

39957,0 

5,0 

500,0 

Tayyor mahsulotlar 

49211,0 

6,0 

600,0 

Xaridor va buyurtmachilar 

69938, 0 

8,6 

860,0 

BALANS 

813578,0 

100,0 

10000,0 

Passiv moddalari

 

Ustav kapitali 

19741,0 

2,4 

240,0 

Rezerv kapitali 

616135,0 

75,7 

7570,0 

Taqsimlanmagan foyda 

23819,0 

2,9 

290,0 

Kelgusi davr sarflari va to’lovlari uchun rezervlar 

24134,0 

3,0 

300,0 

Qisqa muddatli qarzlar 

30000,0 

3,7 

370,0 

Xaridor va buyurtmachilardan olingan bo’naklar 

32120,0 

3,9 

390,0 

Kreditorlar: 

-

 

mol etkazib beruvchilar 

-

 

byudjet bo’yicha qarzlar 

-

 

boshqa kreditorlar 

 

8597, 0 

23102, 0 

35930, 0 

 

1,1 

3, 2 

4, 1 

 

110,0 

320,0 

410,0 

BALANS 

813578,0 

100, 0 

10000,0 

 

---

 

 

75 

Auditor  aniqlangan  xatolar  bo’yicha  mijoz-korxona  rahbariyatiga  joriy 

buxgalteriya davrida tuzatish yozuvlarini amalga oshirishni tavsiya qilishi lozim. 

Agarda taxmin qilinayotgan xatolar va tafovutlar sezilarli darajada bo’lsa, mijoz-

korxona rahbariyatining tuzatish kiritishga rozi bo’lmasligi auditor uchun salbiy 

auditorlik xulosasi tuzishga asos bo’lishi mumkin.  

Auditorlik tashkiloti tomonidan o’rnatiladigan 

asosiy ko’rsatkichlar tizimi 

va 

m

uhimlik  darajasi 

hujjatlar  bilan  rasmiylashtiriladi  hamda  auditorlik 

tashkilotining ijro organi tomonidan tasdiqlanadi.  

Auditorlik  tekshiruvi  jarayonida  yuzaga  kelgan  vaziyatlar  taqazosi  bilan 

muhimlik  darajasi  ko’rsatkichi  o’zgartirilishi  (tuzatilishi)  mumkin.  Bunda 

muhimlik  darajasining  o’zgartirilish  fakti,  uning  yangi  ko’rsatkichi,  tegishli 

hisob-kitoblar  va  dalil-isbotlar  tafsiloti  auditorning  ishchi  hujjatlarida  aks 

ettirilgan bo’lishi lozim.  

Ta’kidlash joizki, №9-AFMS da muhimlik darajasining asosiy ko’rsatkichlar 

tizimini  va  ushbu  darajani  aniqlashning  uslubiy  asoslangan  tartibini  auditorlik 

tashkiloti tomonidan o’zgartirish uchun asos bo’luvchi omillar ham keltirilmagan. 

Bizning fikrimizcha, bunday omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 



 

moliyaviy  hisobot  asosiy  ko’rsatkichlarini  yoki  balans  moddalarini  aniqlash 

tartibiga ta’sir qiladigan, buxgalteriya hisobi va soliqqa tortishni isloh qilishga 

doir o’zgarishlar; 



 

muhimlik  darajasini  aniqlash  uslublari  oldiga  qo’yiladigan  talablarni 

belgilaydigan, auditga doir qonunchilikdagi o’zgarishlar; 



 

auditorlik tashkiloti ixtisoslashuvining o’zgarishi; 



 

auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazilishi  lozim  bo’lgan  xo’jalik  yurituvchi 

sub’ektlar  tarkibidagi  o’zgarishlar,  ularning  ishlab  chiqarish  turi  yoki 

tarmog’iga tegishliligining o’zgarishi; 



 

auditorlik tashkiloti rahbariyatining o’zgarishi.  

Muhimlik  darajasi  buxgalteriya  hisobi  yuritiladigan  va  buxgalteriya  hisoboti 

tuziladigan  valyutada  ifodalanishi  lozim.  Muhimlik  darajasi  har  bir  auditorlik 

tekshiruvi  uchun  tekshiruvni  rejalashtirish  bosqichi  yakunlanganidan  so’ng 

---

 

 

76 

aniqlangan  bo’lishi  lozim.  Aniqlangan  muhimlik darajasining qiymati  auditorlik 

tekshiruvining  umumiy  rejasida



  ham  aks  ettirilgan  bo’lishi  kerak.  Agar  mijoz-

korxona  vakillari  muhimlik  darajasining  auditorlik  tashkiloti  tomonidan 

aniqlanish tartibi bilan qiziqib qolishsa, u holda auditorlar ularga ushbu axborotni 

taqdim etishlari zarur.