Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

 

3.

 

Auditning dasturini tuzish 

---

 

 

84 

 

Standartga muvofiq 

auditning umumiy rejasi

 tuzilganidan so’ng 

audit dasturi

 

tuzilib, unda barcha auditorlik amallarining batafsil ro’yxati bayon qilinishi zarur. 

Dastur  auditorlar  uchun  batafsil  yo’riqnoma  bo’lib,  unda  tekshirilishi  lozim 

bo’lgan buxgalterlik hisobining barcha bo’limla-rini tekshirish, shuningdek ichki 

nazorat  tizimini  tahlil  qilish  bo’yicha  ularning  barcha  hatti-harakatlari  aks 

ettirilgan  bo’lishi  lozim.  Audit  dasturini  tuzish  yuzaki  bajarilmasligi  lozim, 

chunki  u  auditorlar  ishidagi  ta’sirchan  nazorat  dastagi  bo’lib  xizmat  qiladi, 

dasturning  har  bir  bo’limi  bo’yicha  auditor  xulosalari  esa  auditorlik  hisoboti  va 

auditorlik xulosasini tuzish uchun asos bo’lib xizmat qilishi lozim.  

№3-«Auditni  rejalashtirish»nomli  AFMS,  №14-«Au-ditorlik  tanlash»,  №9-

«Jiddiylik  va  auditorlik  riski»,  №6-«Auditni  hujjatlashtirish»  va  auditorlik 

tekshiruvini amalga oshirishni tartibga soladigan boshqa standartlar bilan o’zaro 

chambarchas  bog’liq.  Shunday  qilib,  boshqa  standartlardagi  talablarni 

o’rganmasdan va izchil bajarmasdan, ushbu standart talablarini bajarish mumkin 

emas.  

Auditor  o’z  ishini  shunday  rejalashtirishi  lozimki,  buxgalterlik  (moliyaviy) 

hisobotlarini,  moliya-xo’jalik  muomalalarining  ishonchliligini  va  qonuniyligini, 

hamda  ular  buxgalteriya  hisobi  schyotlarida  aks  ettirilishining  to’g’riligini  o’z 

vaqtida va sifatli auditorlik tekshiruvidan o’tkazilishi kerak.  

Auditni rejalashtirish quyidagilarni ta’minlashi lozim: 

a)  buxgalterlik  hisobi  va  hisobotining  holati  hamda  ichki  nazorat  tizimining 

samaradorligi to’g’risida zarur axborotlarni olish; 

b) bajarilishi lozim bo’lgan nazorat amallarining mazmunini, o’tkazish vaqtini 

va hajmini aniqlash; 

Auditni rejalashtirish kutilayotgan ishlar rejasini tuzish va auditorlik dasturini 

ishlab chiqishni o’z ichiga oladi.  

Kutilayotgan ishlar rejasida quyidagi ko’rsatkichlar aks ettiriladi: 



 

audit o’tkazish muddati va ishlarning davomiyligi; 



 

bajariladigan ishlar hajmi; 

---

 

 

85 



 

auditor qo’llaydigan usullar va amallar.  

Auditor  o’z  rejasini  tekshiriladigan  korxona  rahbariyati  va  xodimlari  bilan 

muhokama qilishi mumkin. Bu o’tkaziladigan auditning ta’sirchanligini oshirish 

va  auditorlik  amallarini  korxona  xodimlari  faoliyati  bilan  muvofiqlashtirishga 

imkon yaratadi.  

Auditor rejani  yaxshi  va  sifatli tuzish hamda ishlarning kutilayotgan hajmini 

aniq hisobga olish uchun eng avvalo: 



 

auditorlik tekshiruvi o’tkazish shartnomasi shartlarini o’rganishi; 



 

o’tkaziladigan auditning eng muhim masalalarini ajratib olishi; 



 

maxsus e’tibor talab qiladigan shartlarni aniqlashi; 



 

tekshiriladigan  korxona  faoliyatining  predmetini  hisobga  olgan  holda  yangi 

qonunlar, nizomlar, yo’riqnomalar va boshqa aloqador me’yoriy hujjatlarning 

auditga ta’sirini o’rganishi; 



 

tekshiriladigan korxonaning hisob tizimi va ichki audit tizimining ishonchlilik 

darajasini aniqlashi; 



 

ichki  auditorlarning  ishlarini  va  ularni  auditga  jalb  qilish  mumkinligini  tahlil 

qilishi; 



 

korxonaning  alohida  balansga  ajralib  chiqarilgan  filiallari,  vakolatxonalari, 

bo’limlari  va  maxsus  bo’linmalarida  audit  o’tkazish  maqsadga  muvofiqligini 

o’rganishi; 



 

ekspertlarni jalb qilish zarurligini aniqlanishi lozim.  

Auditorlik tekshiruvi chog’ida audit rejasiga tuzatishlar kiritilishi mumkin.