Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment

2.2 Tadbirkorlik subyektlarini moliyalashtirish samaradorligi tahlili

Bozor iqtisodiyoti sharoitida faoliyat yuritayotgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari moliyaviy faoliyatini boshqarish vazifalarini aniqlash o‘ta muhim muammolardan biri hisoblanadi. Tadqiqotimiz obyekti bo‘lgan “SSP Marg‘ilon biznesga ko‘maklashish markazi” tarkibida faoliyat yurituvchi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini shakllantirish va rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masala bu mazkur sohani moliyalashtirish muammosidir.

Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini moliyalashtirishdagi asosiy muammo bo‘lib, moliyaviy resurslarning taqchilligi hisoblanadi. Shu sababli ularni moliyalashtirishning yangi samarali manbalarini aniqlash, ularni tasniflash nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy jihatdan ham ahamiyatga molikdir. Iqtisodiy adabiyotlarda va mamlakatimizda amaldagi me’yoriy-huquqiy xujjatlarda faoliyat yurituvchi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini moliyalashtirishning quyidagi manbalari ajratib ko‘rsatiladi (1-rasm):

• 
  investorning o‘z moliyaviy resurslari va ichki xo‘jalik zaxiralari (foyda, amortizatsiya ajratmalari, jismoniy va yuridik shaxslarning pul jamg‘armalari va omonatlari, sug‘urta organlari tomonidan to‘lanmalar, tabiiy ofatlar sodir bo‘lgan hollarda qoplama tarzida to‘lanadigan mablag‘lar va boshqalar);
  
• 
  investorlar va moliyaviy institutlarning qarz mablag‘lari va ularning investitsiyalari (bank va byudjet kreditlari, obligatsiya zayomlari va moliyaviy yordamlari);
  
• 
  investorning jalb qilingan mablag‘lari (aksiyalarni sotishdan tushgan mablag‘lar, mehnat jamoasi a’zolari, fuqarolar, yuridik shaxslarning paylari va boshqa turdagi badallar);
  
• 
  byudjetdan tashqari fond mablag‘lari;
  
• 
  qaytariladigan va qaytarilmaydigan asosda berilgan davlat byudjeti mablag‘lari.
  

Bozor iqtisodiyoti sharoitida faoliyat yurituvchi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini moliyalashtirish shakllarini aniqlash dolzarb vazifalardandir. Ko‘pchilik iqtisodchilar tomonidan xususiy va kichik korxonalarni moliyalashtirish asoslari munosabatlarining to‘g‘ri tashkil etilishi har qanday ishlab chiqarish tizimi samarali faoliyatining garovi ekanligini ta’kidlagan bo‘lsalarda, mutaxassislar bu masalada hali etarli ilmiy izlanishlar olib bormayaptilar.

		Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini moliyalashtirish obyektlari
Moliyalashtirish resurslari		Moliyalashtirish sohalari

1.