Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment

Birinchi bob bo‘yicha xulosa

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida tadbirkorlik subyektlari faoliyatini rivojlantirishga erishish uchun uning tarixiy rivojlanish bosqichlarini tadqiq etish maqsadga muvofiqdir.

Tadbirkor xavf-xatar ostida savdo faoliyatini yuritib o‘z korxonasiga ega bo‘lgan va raqobat asosida faoliyatini yurituvchi shaxsdir. Tadbirkorlik esa, foyda olish imkoniyatlari chegaralanmagan va bahosi aniq tovarlarning sotib olib, lekin sotish bahosi noaniq bo‘ladi, u tavakkalchi, taklifni tovarga moslovchi shaxs faoliyatidir.
Tadbirkorlik - aholining aksariyat qismi uchun o‘z mehnatini sarflaydigan soha va daromad manbaidir. Bu etarli malaka va tajribaga ega bo‘lmagan, egiluvchan jadvalli ish kunini istagan aksariyat mehnat resurslarini sarflaydigan mehnat bozorining eng moslashuvchan bo‘lagidir.



¹⁸ I. A. Karimovning Mamlakatimizni 2015 yilda Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi. “Xalq so‘zi” gazetasi, T., 2016yil, 17 yanvar.
Tarmoqda faoliyat yuritayotgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari korxonalar faoliyatining tugatilishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni shartli ravishda obyektiv va subyektiv omillarga ajratish mumkin.
Obyektiv omillarga subyektlarning hatti-harakati, faoliyat doirasi va shart- sharoitlaridan qat’iy nazar, mavjud iqtisodiy qonunlarning amal qilishi natijasida vujudga keluvchi hamda ta’sir ko‘rsatuvchi omillar kiradi.
Subyektiv omillar, obyektiv omillardan farqli o‘laroq, turli alohida holat, shart-sharoit va hatti-harakatlarning natijasi sifatida vujudga kelib, ma’lum chora- tadbirlarni qo‘llash orqali ularning oldini olish yoki ta’sir darajasini boshqarish mumkin bo‘ladi.
Mamlakatimiz va boshqa xorijiy mamlakatlar tajribasida uchrab turuvchi ko‘plab subyektiv omillarni shartli ravishda quyidagi 4 guruhga ajratish mumkin bo‘ladi: 1-guruh - shaxsiy-ruhiy omillar; 2-guruh - tashkiliy omillar; 3-guruh - me’yoriy-huquqiy omillar; 4-guruh - iqtisodiy omillar.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari iqtisodiyotni rivojlanishiga, arzon ishchi kuchidan samarali foydalanishga, aholi bandligini ta’minlashga, aholini iste’mol talabini nisbatan qisqa muddatlarda qondirishga, iqtisodiy vaziyatning tebranishlariga muvofiq tarzda o‘z faoliyatini tez va nisbatan asoratsiz o‘zgartira olishga qodirdir. Kichik biznes iqtisodiy tizimni optimal holatda ushlab turishi, resurslar cheklangan sharoitda raqobatbardosh mahsulot, ish va xizmatlarni ishlab chiqishga, sog‘lom raqobat muhitini shakllantirishga imkoniyat yaratadi. Shuningdek, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik quyidagi kamchiliklarga ega ekanligini ham e’tirof etish lozim. Ya’ni: xavf-xatar darajasining yuqoriligi; mahsulotning kam miqdorlarda ishlab chiqarilishi natijasida ishlab chiqarish xarajatlarining yuqori bo‘lishi; kadrlar saviyasining pastligi, boshqaruvchilik qobiliyatining nisbatan rivojlanmaganligi, o‘z kuch va imkoniyatlarini to‘g‘ri baholay olmasligi; ma’lumotlardan foydalanish imkoniyatlarining cheklanganligidir.