Toshkent moliya instituti «iqtisodiyot» kafedrasi «mikroiqtisodiyot. MAKROiqtisodiyot»

2-rasm. Banklararo pul bozorida 14 kungacha muddatli depozitlar hajmi va ular bo‘yicha foiz stavkalarning Markaziy bank asosiy stavkasidan tafovuti (mlrd. so‘m va foiz band)
Inflyatsion targetlash rejimi doirasida Markaziy bank inflyatsiya prognozi traektoriyasidan kelib chiqib asosiy stavkani ham pasaytirib boradi va shu orqali aholi va tadbirkorlik sub'ektlari uchun qulay pul-kredit sharoitlarini ta'minlaydi. I yarim yillikda, milliy valyutadagi depozitlar bo‘yicha foiz stavkalar nisbatan barqaror shakllanib, o‘suvchi dinamikaga ega bo‘ldi
Iyun oyi yakunlari bo‘yicha jismoniy va yuridik shaxslar depozitlari bo‘yicha o‘rtacha tortilgan foiz stavkalar mos ravishda 20 foiz va 17 foizni tashkil etdi (3-r)
3-rasm. Depozit va kreditlar bo’yicha nominal foiz stavkalari (foizda)
4-rasm. Depozitlar bo’yicha real foiz stavkalar (foizda)
Joriy yilning I yarim yilligida ham muddatli depozitlar bo‘yicha real foiz stavkalar ijobiyligi saqlanib qolindi (4-rasm). Bu esa, o‘z navbatida, milliy valyutadagi muddatli depozitlar jozibadorligini oshirib, depozitlar dollarlashuv darajasini qisqartirishga xizmat qiladi.
Bunda, kelgusi davrlarda ham muddatli depozitlar bo‘yicha ijobiy real foiz stavkalar ta'minlanadi, ya'ni foiz stavkalarning pasaytirilishi inflyasiya darajasining pasayishiga mutanosib bo‘ladi va milliy valyutadagi depozitlarning nisbiy ustunligi saqlanib qoladi.
Milliy valyutadagi kreditlar bo‘yicha foiz stavkalarning yil boshidagi 25,8 foizdan iyun' oyida 23,7 foizgacha pasayishini esa karantin sharoitida tijorat banklariga qo‘shimcha moliyaviy mablag‘larning yo‘naltirilishi, davlat dasturlari doirasidagi manbalar hisobidan uy-joy xaridi uchun va tadbirkorlik faoliyati uchun kreditlar ajratilishi bilan izohlanadi.
2020 yilning I yarim yilligida umumiy pul massasi 12,3 foizga yoki 11,2 trln. so‘mga oshgan bo‘lib, bunda asosan muomaladagi naqd pullar hajmida (17,3 foizlik yoki 4,2 trln. so‘mlik) va milliy valyutadagi depozitlarda (12,1 foizlik yoki 4,7 trln. so‘mlik) sezilarli darajada o‘sish kuzatilgan (5-rasm).
Muomaladagi naqd pullarning aynan koronavirus pandemiyasi davrida ko‘payishi aholining bozorlardan kundalik oziq-ovqat xarajatlari uchun plastik kartochkalardagi mablag‘larning naqdlashtirilishi, pensiya to‘lovlarining naqd pulda amalga oshirilishi hamda soliq va kredit to‘lovlarining kechiktirib berilishi sababli tadbirkorlik sub'ektlari tomonidan banklarga naqd pul inkassasiyasining qisqarishi bilan izohlanadi.