Toshkent moliya instituti «iqtisodiyot» kafedrasi «mikroiqtisodiyot. MAKROiqtisodiyot»

4.Pandemiya sharoitida O’zbekiston pul-kredit siyosati
Hozirgi kunda koronavirus pandemiyasi COVID-19 jahon hamjamiyati uchun eng katta muammoga aylanib turibdi. Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) pandemiyani urushga qiyoslamoqda va uning “urush” davri kamida bir chorakdan ikki chorakgacha davom etishini prognoz qilmoqda. Jamg‘arma ekspertlarining xulosasiga ko‘ra, koronavirus inqiroziga qarshi kurashish “urush davrida”gi chora-tadbirlarni amalga oshirishni talab etadi.
Pul-kredit sharoitlari 2020 yilning dastlabki choragida ham iqtisodiyotda mo‘'tadilqat'iy pul-kredit sharoitlari saqlanib qolindi. Xususan, Markaziy bank Boshqaruvining so‘nggi yig‘ilishlarida (16 yanvar' va 5 martdagi) asosiy stavka yillik 16 foiz darajasida o‘zgarishsiz qoldirildi. Bundan tashqari, 2019 yil IV choragida va joriy yilning I choragida iqtisodiyotda qat'iy fiskal sharoitlar saqlanib qoldi. Hukumat operatsiyalarining mavsumiyligi va byudjet xarajatlarini optimallashtirish bo‘yicha choralar bank tizimi likvidligini kamaytiruvchi asosiy omillardan bo‘ldi. Biroq, koronavirus pandemiyasi va global iqtisodiy inqiroz bilan bog‘liq vaziyat sababli II chorakda va joriy yilning keyingi choraklarida ham pul-kredit va fiskal siyosatlar iqtisodiyotni rag‘batlantiruvchi sharoitlarni ta'minlashga yo‘naltiriladi. Inqiroz holatida makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash va iqtisodiy faollikni rag‘batlantirish imkonini beruvchi nostandart makroiqtisodiy siyosat choralarini ishlab chiqish zarurati kuchaymoqda. Ya'ni, pul-kredit sharoitlari iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash uchun yetarli daraja mo‘'tadil va makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash uchun kerakli darajada qat'iy bo‘lishi lozim. Markaziy bank Boshqaruvining 2020 yil 14 apreldagi qarori bilan asosiy stavka 1 foiz bandga yillik 15 foizgacha pasaytirildi. Mazkur qaror iqtisodiy faollikning pasayishi hamda tashqi va ichki talabning qisqarishi sharoitida inflyasiya prognoz darajasining pasayishi bilan bog‘liq. Pul-kredit operatsiyalari Markaziy bank inflyasion targetlash rejimi doirasida o‘z pulkredit instrumentlarini takomillashtirish ishlarini davom ettirdi. 2020 yil boshidan asosiy stavka va foiz koridori hamda 24 fevraldan qisqa muddatli pul-kredit operatsiyalari joriy etildi. Bunda, bank tizimida mavjud ortiqcha likvidlikni jalb etish maqsadida ikki haftalik depozit auksionlari va overnayt depozit operatsiyalari joriy etildi. I chorak davomida jami 810 mlrd. so‘mlik depozit auksionlari o‘tkazildi va kunlik overnayt depozitlari bo‘yicha 20 mlrd. so‘mdan 259 mlrd. so‘mgacha likvidlik jalb etildi (1-rasm). O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki PUL-KREDIT SIYoSATI ShARHI, 2020 YIL I ChORAK 30 Shuningdek, banklarni qo‘shimcha likvidlik bilan ta'minlash maqsadida ikki haftalik REPO va SVOP auksionlari hamda overnayt REPO va SVOP operatsiyalari ham joriy etildi va ular to‘lovlar uzluksizligini ta'minlashga xizmat etmoqda.