Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Товаршуносликнинг фан даражасига кўтарилиш даври
.
Бу давр XУЙI 
acp охирларида саноатнинг кескин бурилишидан бошланган. Бу даврда йигириш 
ва тўқиш дастгохлари, буғ двигателлари ва бошқа ускуналар ихтиро қилиниши 
билан аввал Англия, сўнгра АКШ, Франция, Германия ва бошқа мамлокатлар 
мануфактура ишлаб чиқариш усулидан машина саноатига ўтадилар. Натижада 
капиталистик ишлаб чиқариш усули феодализм устидан тўлиқ ғалаба қозонади.
Бу даврда савдо-сотиқ ишлари янада ривожлангани туфайли товаршунослик 
илмига эътибор ошади. Кўп мамлокатларнинг университетларида товаршунослик 
кафедралари очилиб, улардаги илмий-тадқиқот ишларининг якунлари асосида 
олий укув юртлари учун дарсликлар юзага кела бошлайди. Шу дарсликлардан 
биринчиси—“Товаршунослик муқаддимаси ёки асосий ажнабий товарлар ҳақида 
маълумот” номи билан 1793 йилда Геттинген профессори Иоганн Бекманн 
томонидан ёзилган. Биринчи товаршунослик маълумотномаси (справочник) ҳам 
уша даврда (1798 йил) эрфрутлик олим Г. X. Бузе томонидан яратилган.
Россияда товаршуносликдан биринчи дарслик Козон ва Москва 
университетлари профессори Модест Яковлевич Киттари томонидан 1860 йилда 
ёзилади. Бу дарсликнинг номи “Товаршуносликнинг умумий курси” бўлиб, 1810 
йилда Москвада очилган савдо-сотиқ амалий академияси ўқувчиларига 
мўлжалланган эди. Унда М. Я. Киттари товаршунослик фанининг мақсади, 
мазмуни ва товарларнинг туркумланиши сингари назарий масалаларни илк бор 
изхор қилади. У мамлокатимизда илмий товаршуносликнинг асосчиси 
ҳисобланади.
Савдо-сотиқ тараққиёти кейинчалик маҳсус институтлар очилиши ва уларда 
олий маълумотли товаршунослар тайёрланишини такозо қилди. Хаёт талабига 
кўра 1907 йилда Москвада тижорат ва 1912 йилда Киевда савдо-сотиқ 
институтлари очилди. 1906 йилда П. П. Петров (1850—1928) ва Я. М. 
Никитинскийлар (1854— 1924) олий ўқув юртлари студентлари учун дарслик 
тайёрладилар. Дарслик “Технологиядан керакли маълумотлар келтирилган 
товаршунослик бўйича қўлланма” деб аталиб, ундаги ноозиқ-овқат товарлари 
ҳақидаги маълумотларни П. П. Петров ва озиқ-овқат товарлари ҳақидаги 
маълумотларни Я. М. Никитинский ёзган эди.
Бу даврда ёзилган товаршунослик китобларида товарларнинг ишлаб чиқариш 
технологиясига кўпроқ эътибор берилиб, уларда товар сифати ва ассортиментини 
бошқариш, сотиш ва истеъмол қилиш ёки ишлатиш пайтида парвариш қилиш 
каби масалалар умуман кўриб чиқилмаган.
4