Тошкент фармацевтика институти

Moslashish 
Sayyoramizda tirik organizmlar bir-birlaridan keskin farq qiluvchi o‗ziga xos to‗rtta 
muxitda  tarqalgan  ekan,  ulardan  biri  xisoblangan  suv  muxitida  dastlab  xayot  kelib  chiqqan. 
Keyinchalik tirik organizmlar quruqlikka chiqib, tuprok xosil bo‗lishida qatnashadilar va uni 
egallaydilar.  SHuningdek,  xavo  va  boshqa  bir  tirik  organizmni  ichida  yoki  sirtida  xam 
tarqalganlar. Demak, bizga ma‘lum bo‗lgan tirik tabiat va uning tarkibiy qismlari xisoblangan 
uvoqlilar,  zamburug‗lar,  o‗simliklar  va  xayvonlar  ana  shu  muxitlarda  yashashga 
moslashganlar.  Xush  moslashishni  o‗zini  qanday  tushunish  kerak?  Moslashish  yoki 
adaptatsiya ayrim individlar, populyasiyalar tur yoki jamoalarning morfofiziologik xulqiy va 
axborot  biotsenotik  xususiyatlarining  majmuidan  iborat  bo‗lib,  boshqa  individlar, 
populyasiyalar,  tur  yoki  jamoalar  bilan  yashash  uchun  kurashda  g‗olib  chiqishga  sababchi 
bo‗ladigan,  shuningdek  abiotik  muxit  omillarining  ta‘siriga  chidamliligini  ifodalaydi. 
Moslashish  turli  darajalarda  va  ko‗rinishlarda  namoyon  bo‗ladi.  Masalan  xarorat  omiliga 

---

moslashish  molekulyar  darajadan  boshlab  to  biotsenotik  darajagacha  kuzatilishi  mumkin. 
Kupchilik  o‗simliklar  ortiqcha  kizib  ketishdan  saqlanish  uchun  boshqa  o‗simlik  turining 
soyasida o‗sadi. Bu erda moslashish biotsenotik darajada namoyon bo‗lmokda. Asalarilarning 
uyalarini xaddan tashqari qizib ketganda qanotlarini qoqib uyani sovutishi jamoa darajasidagi 
moslashishga  misol  bo‗ladi.  Xayvonlarning  ter  bezlari  orqali  tanasini  sovutishi  yoki 
o‗simliklarni  transpiratsiya  orqali  barg  yuzasini  sovutishi  kabilar  organizm  darajasidagi 
moslanishlardir. Kuchli yorug‗lik ta‘sirida xloroplastlarning xujayra devori ostida ma‘lum bir 
tartibda  joy  olishi  xujayra  darajasidagi,  termofil  mikroorganizmlaring  oqsillarini  yuqori 
xarorat ta‘siriga chidamliligi esa molekulyar darajadagi moslashish xisoblanadi.