Toshkent davlat yuridik universiteti davlat huquqi va boshqaruvi kafedrasi

2.3. Xorijiy mamlakatlarda vijdon erkinligi kafolatlari 

 

Vijdon  erkinligi  ya’ni  har  kimni  biror  dinga  yoki  hech  qaysi  dinga  e’tiqot 

qilmaslik,  sig’inmaslik  huquqini  O’zbekiston  sharoitida  konstitutsiya  va 

qonunlardan kelib chiqib, atroflicha ko’rib tahlil qildik. Endi esa insonning shaxsiy 

huquq  va  erkinligi  hisoblangan  ushbu  vijdon  erkinligi  huquqini  xorijiy  davlatlar 

misolida  ham  ko’rib  chiqamiz.dastlab  Yevropa  mamlakatlari  misolida  ko’rib 

chiqsakda  va  ushbu  ma’lumotlarni  boshqa  davlatlarga  davlatlarga  taqqoslagan 

holda O’zbekistonga solishtiramiz. 

Germaniya  (GFR):  Germaniya  Yevro’a  davlatlari  ichida  o’zining  iqtisodiy, 

ijtimoiy,  siyosiy  hamda  boshqa  sohalarda  o’zining  o’rni  va  nufuzi  bilan  boshqa 

mamlakatlardan  ajralib  turadi.  Shuning  uchun  ham  daslab  ushbu  rivojlangan 

mamlakatda  fuqarolarning  dinga  bo’lgan  munosabati  va  mamlakatda  bu  sohada 

ularga  ya’ni  dindorlarga  yaratilgan  imkoniyatlar  va  albatta  ularga  qo’yilgan 

cheklovlar xususiyat fikr yuritamiz. Buning uchun bizga 1949 yil 23  mayga qabul 

qilingan  Germaniya  Federativ  Respublikasining  asosiy  qonuni,  bizni  ushbu 

savollarga javob to’ishimizga yordam beradi. 

Asosiy qonunning 3-moddasida shunday jumlalar keltirilgan: 

(1) 

Barcha kishilar qonun oldida tengdirlar. 

(2) 

Erkaklar va ayollar teng huquqlidirlar. 

(3) 

Hech  kimga  uning  jinsi,  kelib  chiqiqshi,  irqi,  tili,  tug’ilgan  joyi,  kim 

bilan  qarindoshligi,  diniy  e’tiqodi,  diniy  va  siyosiy  maslagiga  qarab  zara 

yetkazilishi yoki hurmat-ehtirom ko’rsatilishi mumkin emas.

1

 

Bu  esa  O’zbekiston  Resbublikasining  konstitutsiyasidagi  46  va  18-

moddalariga aynan o’xshashligini ko’rishimiz mumkin. 

Asosiy qonunning 4-moddasi: 

(1)  Din,  vijdon erkinligi  va diniy  hamda dunyoqarashga doir  fikrlarni e’lon 

qilish erkinligi buzilmasdir. 

                                            

1

 http: // www.worldconstitutions.ru 

---

57 

 

(2)  Diniy marosimlarni erkin ravishda ado etish kafolatlanadi. 

(3)  Hech  kim  o’z  vijdoniga  qarshi  qurol  bilan  harbiy  xizmatga  majbur 

qilinishi mumkin emas. Tafsilotlari federal qonun bilan tartibga solinadi

1

. 

Bu  yerdagi  fikrlar  qisman  bo’lsada  mamlakatimiz  konstitutsiyasining  31-

moddasi mos keladi. Chunki, u yerda ham vijdon erkinligi xususida fikr yuritilgan. 

Bundan  tashqari  yana  boshqa  farqli  tomonlarni  ham  ko’rishimiz  mumkin. 

O’zbekiston  Resbublikasining  konstitutsiyasi  41-moddasida  har  kim  bilim  olish 

huquqiga ega. Bepul umumiy ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi. Maktab 

ishlari davlat nazoratida ekanligi bayon etilgan. Germaniyada esa maktab ishlar bir 

muncha boshqacha tartib tamoil asosida amalga oshirirar ekan. Bunga misol qilib, 

Asosiy qonun 7-moddasi: 

(1) 

Butun maktab ishi davlat ishi davlat nazorati ostidadir. 

(2) 

Bolalar  tarbiyasiga  vakolatli  bo’lgan  shaxslar  bu  bolalarni  diniy 

ta’limda ishtirok etish masalasini hal qilish huquqiga egadirlar. 

(3) 

Diniy  ta’lim  xalq  maktablarida  (cherkov  ta’sirida  bo’lmagan 

maktablar  bundan  mustasno)  majburiy  fan  hisoblanadi.  Davlatning  nazorat  qilish 

huquqiga  zarar  yetkazmagan  holda  diniy  ta’lim  diniy  jamoalar  tamoillariga 

muvoviq ravishda o’tkaziladi. Birorta ham o’qituvchi o’z xohishiga zid holda diniy 

ta’lim berishga majbur etilishi mumkin emas

2

.  

Germaniya  Federativ  Resbublikasining  Asosiy  qonuning  33-moddasiga 

alohida  e’tibor  qaratishimiz  lozim.  Chunki,  unda  biror  dinga  mansub  bo’lganligi 

uchun  unga  zarar  yerkazish  konstitutsiya  bilan  taqiqlanganligi  ko’rishimiz 

mumkin. Jumadan: 

(1) 

Har  bir  nemis  har  bir  o’lkada  bir  xil  fuqarolik  huquqlari  va 

majburiyatlariga egadir. 

(2) 

Har  bir  nemis  o’z  mayllari,  qobiliyatlari  va  kasbiy  malakasiga 

muvofiq har qanday ommaviy lavozimga bir xilda kirib ishlash huquqiga egadir. 

                                            

1

 http: // www.worldconstitutions.ru 

2

http: // www. worldconstitutions.ru 

---

58 

 

(3) 

Fuqarolik  va  siyosiy  huquqlardan  foydalanish,  ommaviy  lavozimga 

kirib  ishlash  huquqi  ommaviy  xizmatda  qo’lga  kiritilgan  huquqlari  singari  amal 

qilayotgan  dindan  mustaqildir.  Hech  kimga  uning  biron  bir  dinga  yoki 

dunyoqarashga  mansubligi  yoki  mansub  emasligi  sababili  zarar  yetkazilishi 

mumkin emas. 

Shu  o’rinda  Yevropaning  boshqa  bir  rivojlangan  hamda  tarixiy  boy 

madaniyati  bilan  jahon  ilm  fani  va  svilizatsiya  katta  hissa  qo’shgan  mamlakat