Toshkent davlat yuridik universiteti davlat huquqi va boshqaruvi kafedrasi

II-BOB. O`ZBEKISTONDA VIJDON ERKINLIGI KAFOLATLARINI 

TASHKILIY-HUQUQIY TA’MINLASH 

 

2.1. Vijdon erkinligini ta’minlovchi davlat organlari tizimi 

 

Konstitutsiyamizning ikkinchi bo’lim VII bobi shaxsiy huquq va erkinlik deb 

nomlanib,  aynan  vijdon  erkinligi  ham  insonning  shaxsiy  huquq  va  erkinligi 

qatoriga kirib ketadi. Avvalo, inson huquqi nima ekanligiga e’tibor beramiz. 

Inson 

huquqi – shaxsning hayotiy ehtiyoji, 

yashashi, 

komil 

to’lishi 

uning jamiyat, davlat va  boshqa shaxslar bilan  aloqasi  uchun  zarur  bo’lgan 

xususiyatlari.  Inson  huquqlari -  insonning  davlat  bilan  munosabatidagi  huquqiy 

maqomini, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va madaniy sohalardagi imkoniyatlari hamda 

da’volarini  tavsiflovchi  tushuncha.  Inson  huquqlarini  erkin  va  samarali  tarzda 

amalga  oshirish  fuqarolik  jamiyati  va  huquqiy  davlatning  asosiy  belgilaridan 

biridir.  Inson  huquqlarini  mutlaq  va  nisbiy  inson  huquqlariga  bo’lish  qabul 

qilingan.  Yashash  huquqi,  qiynoqlarga,  zo’ravonlikka,  inson  sha’nini  yerga 

uradigan  boshqa  xil  muomalaga  yoki  jazoga  duchor  etilmaslik  huquqi,  shaxsiy 

hayotning  daxlsizligi  huquqi,  shaxsiy  va  oilaviy  sir  saklash  huquqi,  o’z  sha’ni 

hamda yaxshi nomini himoya etish huquqi, vijdon erkinligi va dinga e’tiqod qilish 

huquqi, shuningdek, sud tomonidan  himoya qilinish  va odil sudlov  huquqi  hamda 

shular  bilan  bog’liq  eng  muhim  protsessual  huquqlar  mutlaq  inson  huquqlari 

sirasiga  kiradi.  Qolgan  hamma  inson  huquqlari  nisbiy  bo’lib,  favqulodda  yoki 

harbiy  holat  tartibi  joriy  qilingan  vaziyatda  cheklab  yoki  to’xtatib  qo’yilishi 

mumkin. Demokratik davlatda mutlaq inson huquqlarini har qanday vaziyatda ham 

cheklashga yoki vaqtincha to’xtatishga (bekor qilishga) yo’l qo’yilmaydi. 

Mustaqillik  ijtimoiy  hayotning  barcha  sohalarida,  jumladan,  ma’naviy 

hayotdagi  yangilanish  jarayonini,  tub  o’zgarishlar  davrini  boshlab  berdi.  Dinga 

bo’lgan munosabat tubdan o’zgardi: sobiq sovet tizimining ateistik hujumkorlik 

siyosatiga barham berildi, vijdon erkinligi qonun orqali kafolatlandi. 

---

40 

 

Din  va  dunyoviy  davlat  orasidagi  munosabat  haqida  gap  ketar  ekan,  eng 

avvalo,  dinning  davlatdan  ajratilishi  tamoyili  uning  asosini  tashkil  etishini 

ta’kidlash  zarur.  Bu  haqda  Konstitutsiyamizning  61-moddasida  shunday 

deyiladi:  “Diniy  tashkilotlar  va  birlashmalar  davlatdan  ajratilgan  hamda  qonun 

oldida tengdirlar. Davlat diniy birlashmalarning faoliyatiga aralashmaydi”. 

Mazkur  moddada  muhim  qoidalar  mustahkam  qo’yilgan.  Avvalo  diniy 

tashkilotlar  qaysi  konfessiyaga  taalluqliligidan  qat’i  nazar,  bir  xil  huquqiy 

maydonda  faoliyat  olib  boradi.  Qolaversa,  diniy  birlashmalar  faoliyatini  tashkil 

etish ularning ichki ishi hisoblanadi va davlat nazoratidan xolidir. 

Shu  bilan  birga,  diniy  tashkilotlarning  davlatdan  ajratilgani  dinning 

jamiyatdan  ajratilganini  anglatmasligini  ham  ta’kidlash  zarur.  Bu  fuqarolik 

jamiyatida 

din 

o’z 

mavqeiga 

ega 

bo’lishini 

anglatadi. 

Bu 

ham 

Konstitutsiyamizning amaldagi ijrosidan kelib chiqadigan mantiqiy xulosalardan 

biridir. Aytish joizki,  ma’naviy barkamol avlodni tarbiyalash, bunyodkor  milliy 

qadriyatlarimizni  asrab-avaylash  va  xalqimizning  haqiqiy  ma’naviy  surati  va 

siyratini  belgilovchi  fazilatlarni  o’zida  mujassamlashtirgan  mehr-oqibat, 

hamjihatlik,  o’zaro  yordam,  keksalarga  hurmat,  sharqona  odob-axloq,  sharm-u 

hayo  kabi  eng  oliy  insoniy  tuyg’ularning  tub  mohiyatini  anglash  va  ko’z 

qorachig’idek e’zozlashda aynan diniy tashkilotlar  va din arboblarining  roli  va 

o’rni beqiyosligini bugun hech kim inkor etmaydi. Aksincha, bunday bunyodkor 

faoliyat qizg’in qo’llab-quvvatlanmoqda. Buning sababi esa, Konstitutsiyamizda 

ana shunday faoliyat uchun mustahkam huquqiy zamin yaratib berilganidadir.   

Din  va  dunyoviy  davlat  munosabatini  belgilab  beruvchi  boshqa  bir 

tamoyilnig  mazmuni  din  sohasida  kechayotgan  o’zgarishlarni  xolis  va  ilmiy 

o’rganish  va  shundan  kelib  chiqib,  ijobiy  jarayonlar  rivojiga  yanada  kengroq 

imkoniyat yaratish, salbiy holatlarning oldini olishda namoyon bo’ladi. 

Davlatning  dinga  bo’lgan  munosabatini  ifodalovchi  boshqa  bir  tamoyil 

shundan  iboratki,  davlat  dinni  xalq  ma’naviyatining  uzviy  qismi  sifatida  tan 

---

41 

 

oladi.  Shundan kelib chiqib,  uning  rivoji  uchun tegishli shart-sharoit  yaratishga 

harakat qiladi.  

I.A.Karimovning  quyidagi  so’zlarida  bu  tamoyil  o’zining  yorqin  ifodasini 

to’gan:  “Mamlakatimizni  demokratik  tamoyillar,  ilm-fan  yutuqlari,  yuksak 

texnologiyalar  asosida  modernizatsiya  qilish  bilan  birga,  muqaddas  dinimizni, 

milliy  o’zligimizni  asrab-avaylab  yashashni  maqsad  qilib  qo’yganmiz”.  Bu 

fikrlar hayotiy voqelikka aylanmoqda. 

Davlat  va  din  munosabatlarining  yana  bir  asosiy  xususiyati  bu  dinning 

siyosatga  aralashmasligidir.  Zero,  har  qanday  din,  birinchi  o’rinda  ma’naviy-

axloqiy jihatni o’z ichiga oladi. 

Hech  qaysi  din  o’zida  xalqning  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va  madaniy 

hayotning  barcha  jihatlarini  qamrab  olishga  da’vogarlik  qilmaydi.  Aks  holda  u 

din bo’lmay qoladi.  

E’tirof  etish  lozimki,  har  qanday  diniy  e’tiqod  kabi  islom  ham  barcha 

davrlarda,  shu jumladan, dahriylik keng targ’ib etilgan sho’ro tuzumi zamonida 

ham,  ijtimoiy  munosabatlar  va  ma’naviy-ruhiy  hayotga  o’z  ta’sirini  o’tkazib 

turgan  muhim  omillardan  biri  bo’lib  qolavergan.  Ijtimoiy  munosabatlar  va 

ma’naviy-ruhiy  hayotning  uyg’unligi  esa,  har  qanday  jamiyatning  ichki  siyosiy 

barqarorligini belgilovchi asosiy omillardan ekani sir emas. Shu nuqtai nazardan 

qaraganda, din va siyosat o’rtasidagi muayyan bog’liqlikni inkor etib bo’lmaydi. 

Buning  sababi  esa  islom  xalqimizning  ongu  shuuri  va  mentalitetiga  shu  qadar 

singib  ketganidadir.  Prezident  I.Karimov  ta’kidlaganidek,  “...uni  hech  qanday 

kuch, hech qanday tashviqot bilan   chiqarib bo’lmaydi”

1

. 

Bundan  kelib  chiqadigan  mantiqiy  xulosa  shuki,  islom  dini  va 

musulmonchilik  degan  tushuncha  bizning  mintaqamiz  uchun  faqat  o’tmish  va 

bugun  tajribasigina  bo’lib  qolmasdan,  u  kelajak  voqeligi  hamdir.  Islomning 

jamiyat  hayotidagi  roli  tom  ma’nodagi  hurfikrlilik  qaror  to’ayotgan  mustaqillik 

                                            

1

 I.Karimov I.A. O'zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari, 11 -bet 

 

---

42 

 

davrida  o’zini  yanada  yaqqolroq  namoyon  etayotgani  ham  shunday  xulosa 

chiqarishga asos bo’ladi. 

Insonning o’z erkinliklari, huquqlari va manfaatlari uchun davom etgan uzoq 

kurashi umuminsoniy ahamiyat darajasiga ko’tarilgan quyidagi me yoriy-huquqiy 

hujjatlarda o’zining moddiy ifodasini to’gan: 

 

Erkinlikning buyuk xaritiyasi (1215 yil); 

 

Huquq to’g’risidagi Petitsiya (1628 y); 

 

Habeas Corpus Act (1679 yil); 

 

Huquqlar to’g’risidagi bill (1689 yil); 

 

Amerika Virginiyasi huquqlari Deklaratsiyasi (1776 yil); 

 

Amerika Qo’shma Shtatlarining mustaqillik Deklaratsiyasi (1776 yil); 

 

Fransuz inson va fuqaro huquqlari Deklaratsiyasi (1789 yil); 

 

Inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi (1948 yil); 

 

Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to’g’risida xalqaro Pakt (1996 

y) va boshqalar. 

Inson  Huduqlari barcha  insonlarning  umumbashariy  va  ajralmas  huquqlari 

bo’lib,  qaysidir  davlatga,  millatga,  fuqarolikka  yoki  dinga  tegishli  bo’lmasin 

hamma  uchun  bir  xildir.  Inson  huquqlari  insonlarga  berilgan  imtiyoz  bo’lib  u 

dunyoning  ko’pchilik  taraqqiy  etgan  mamlakatlarida  qonunlar,  konstitutsiyaviy 

qadriyatlar normalari yoki xalqaro konventsiyalar orqali tan olingan. 

Vijdon  erkinligi  insonning  mutloq  huquqi  ekanligini  bilib  oldik,  endi  esa 

ushbu  huquqni  ta’minlovchi,  kafolatlovchi  davlat  organlari  faoliyati  haqida 

qisqacha ma’lumotlar berib o’tamiz. 

Vijdon  erkinligini  ta’minvolvchi  davlat  organlari  qatoriga  O’zbekiston 

Resbublikasi  Vazirlar  Mahkamasi,  Vazirlar  Mahkamasi  tarkibidagi  Diniy  ishlar 

bo’yicha  Qo’mita,  Adliya  Vazirligi,  Musulmonlar  idorasi  hamda  qo’shimcha 

tariqasida  Oliy  Majlisning  Inson  huquqlari  bo’yicha  vakili  (Ombudsman), 

O’zbekiston Resbublikasining Inson huquqlari bo’yicha Milliy markaz va shu kabi 

boshqa bir qanchasini keltirib o’tishimiz mumkin. 

---

43 

 

Dastlab,  mamlakatning  hokimiyatlar  bo’linishiga  ko’ra  ijro  hokimiyatini 

amalga oshirib kelayatgan Vazirlar Mahkamasi haqida so’z yuritamiz. 

Vazirlar  Mahkamasi iqtisodiyot,  ijtimoiy  va  ma’naviy  sohalarning  samarali 

faoliyat  ko’rsatishiga,  qonunlar  ijro  etilishiga,  Oliy  Majlisning  qarorlari, 

O’zbekiston  Resbublikasi  Prezidentining  farmonlari,  qarorlari  va  farmoyishlari 

bajarilishiga  rahbarlikni  ta’minlovchi O’zbekiston  Resbublikasining   ijro  etuvchi 

hokimiyat  organi  hisoblanadi.  Vazirlar  Mahkamasi  o’z  faoliyatini  O’zbekiston 

Resbublikasining  1993-yil  6-maydagi(yangi  tahririda  2003-yil  29-avgust) 

“O’zbekiston 

Resbublikasining 

Vazirlar 

Mahkamasi 

to’g’risida”gi 

Qonuniga muvofiq  olib  boradi.Vazirlar  Mahkamasi  davlat  boshqaruvi  organlari 

tizimiga  va o’zi tashkil etadigan  xo’jalik boshqaruvi organlari tizimiga  boshchilik 

qiladi,  ularning  hamjihatlik  bilan  faoliyat  ko’rsatishini  ta’minlaydi.Vazirlar 

Mahkamasi O’zbekiston 

Resbublikasi tasarrufiga 

oid 

bo’lgan, O’zbekiston 

Resbublikasi  Konstitutsiyasi va  mazkur  Qonunga  muvofiq  o’zining  vakolatiga 

kiruvchi davlat va xo’jalik boshqaruvining barcha masalalarini hal etishga haqlidir. 

Vazirlar 

Mahkamasi 

o’z 

faoliyatida 

kollyegiallik, 

demokratiya 

va 

qonuniylik, O’zbekiston  Resbublikasida yashovchi  barcha  millatlar  va  elatlarning 

manfaatlarini  hisobga  olish  tamoyillariga  asoslanadi.  Vazirlar  Mahkamasi 

amaldagi qonunchilikka muvofiq O’zbekiston Resbublikasining barcha hududidagi 

fuqaro, rahbar xodim, korxona, tashkilot, birlashma va barcha organlar tomonidan 

bajarilishi majburiy bo’lgan qaror va farmoyishlar chiqaradi. 

Vazirlar Mahkamasi o’z vazifalarini amalga oshirishda quyidagi vakolatlarga 

ega: 

 Iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy jarayonlarni boshqaradi: mulkchilikning barcha 

shakllarini 

uyg’unlashtirish 

va 

ularning 

tengligi, 

iqtisodiyotni 

monopoliyalashtirishdan  chiqarish,  bozor  iqtisodiyotining  huquqiy  mexanizmini 

ro’yobga chiqarish asosida erkin tadbirkorlik uchun shart-sharoitlar yaratadi; 

 xo’jalik  yuritishning  yangi  shakllari  —  konsernlar,  konsortsiumlar, 

tarmoqlararo  birlashmalar,  turli  uyushmalar  va  boshqa  ana  shunday  tashkilotlarni 

---

44 

 

bar’o  etishga  va  mustahkamlashga  ko’maklashadi,  xalq  xo’jaligi  va  aholi 

talablarini qondirish zaruriyatidan kelib chiqqan  holda  ular  faoliyatini  yo’naltiradi 

va muvofiqlashtiradi; 

 O’zbekiston  Resbublikasida  pul  va  kredit  tizimini  mustahkamlash  chora-

tadbirlarini  amalga  oshirishga  ko’maklashadi,  yagona  narx  siyosatini  o’tkazish, 

mehnatga  haq  to’lash  miqdorining  belgilangan  kafolatlarini  va  ijtimoiy  ta’minot 

darajasini ta’minlash chora-tadbirlarini ishlab chiqadi va amalga oshiradi; 

 respublika  byudjetini,  shuningdyek,  O’zbekiston  Resbublikasini  iqtisodiy 

va  ijtimoiy  rivojlantirish  istiqbollarini  va  eng  muhim  dasturlarini  ishlab  chiqishni 

va ularning ijrosini tashkil etadi; 

 boshqaruv  tuzilmasini  takomillashtirish,  O’zbekiston  Resbublikasi 

vazirliklari, davlat qo’mitalari, idoralari, davlat va xo’jalik boshqaruvining boshqa 

organlarini  tuzish,  qayta  tashkil  etish  va  tugatish  to’g’risidagi  takliflarni  ishlab 

chiqadi; 

 fan  va  texnikani  rivojlantirish,  tabiiy  resurslardan  oqilona  foydalanish  va 

ularni muhofaza qilish chora-tadbirlarini amalga oshiradi; 

 fuqarolarni  ijtimoiy  va  huquqiy  himoya  qilish,  ularning  mehnat  qilish 

huquqini  ta’minlash  chora-tadbirlarini  ko’radi,  ijtimoiy  ta’minot  tizimini 

takomillashtiradi; 

 sog’liqni  saqlash,  xalq  ta’limini  rivojlantirish  va  takomillashtirishning 

asosiy yo’nalishlarini belgilaydi, madaniyatni rivojlantirishga ko’maklashadi; 

 O’zbekiston  Resbublikasining  davlat  xavfsizligini  va  mudofaa  qudratini 

oshirish, davlat chegaralarini  qo’riqlashni ta’minlash, davlat  manfaatlarini  himoya 

qilish,  jamoat  tartibini  saqlash,  fuqarolarning  huquqlari  va  erkinligini  ta minlash 

va himoya qilish chora-tadbirlarini amalga oshirishga ko’maklashadi; 

 davlat  boshqaruv  organlarining  tabiatni  muhofaza  qilish  tadbirlarini 

birgalikda  o’tkazish  hamda  respublika  va  xalqaro  ahamiyatga  ega  bo’lgan  yirik 

ekologik  dasturlarni  amalga  oshirish  borasidagi  ishlarini  muvofiqlashtiradi,  katta 

---

45 

 

avariyalar  va  falokatlarning,  shuningdyek,  tabiiy  ofatlarning  oqibatlarini  tugatish 

chora-tadbirlarini ko’radi; 

 O’zbekiston  Resbublikasining  xorijiy  davlatlar  va  xalqaro  tashkilotlardagi 

vakilligini ta’minlaydi, hukumatlararo shartnoma va bitimlar tuzadi, ularni bajarish 

chora-tadbirlarini ko’radi; 

 tashqi  iqtisodiy  faoliyat,  ilmiy-texnikaviy  va  madaniy  hamkorlik  sohasida 

rahbarlikni amalga oshiradi

1

. 

Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasi o’z vakolatlarini amalga oshirish bilan 

bir  qatorda,  Vazirlar  Mahkamasi  vazirliklar,  davlat  qo’mitalari,  idoralar  hamda 

davlat  va  xo’jalik  boshqaruvining  boshqa  organlari  ishini  muvofiqlashtirib  hamda 

yo’naltirib  boradi.  Vazirliklar,  davlat  qo’mitalari,  idoralar  hamda  davlat 

boshqaruvining  boshqa  organlari  haqidagi  nizomlar  Vazirlar  Mahkamasi 

tomonidan  tasdiqlanadi.  Vazirlar  Mahkamasi  vazirliklar,  davlat  qo’mitalari, 

idoralar 

hamda 

O’zbekiston 

Resbublikasi 

Davlat 

byudjeti 

hisobidan 

ta’minlanadigan  davlat  boshqaruvi  boshqa  organlarining  markaziy  devoni 

xodimlari sonini va ular ta’minotiga ajratiladigan mablag’lar miqdorini belgilaydi.  

Vijdon  erkinligi  ta’minlashda  va  diniy  ishlarni  olib  borishda  Vazirlar 

Mahkamasi  huzuridagi  Diniy  ishlar  bo’yicha  Qo’mitani  alohida  keltirishimiz 

mumkin. 

O’zbekiston  Resbublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  Din  ishlari 

bo’yicha  qo’mita  O’zbekiston  Resbublikasi  Prezidentining  1992-yil  7-martdagi 

“O’zbekiston  Resbublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  Din  ishlari  bo’yicha 

qo’mitani tashkil etish to’g`risida”gi Farmoniga muvofiq tashkil etilgan bo’lib, har 

bir shaxsning vijdon va diniy e’tiqod erkinligi huquqi, fuqarolarning dinga bo’lgan 

munosabatidan  qat’iy  nazar  tengligini  ta’minlash,  shuningdek,  diniy  tashkilotlar 

faoliyati  bilan  bog`liq  munosabatlarni  tartibga  solish  sohasidagi  vazifalarni  hal 

etish  vakolati  berilgan  davlat  boshqaruvi  organi  hisoblanadi.  Din  ishlari  bo’yicha 

qo’mita o’z faoliyatida O’zbekiston Resbublikasi Konstitustiyasiga va qonunlariga, 

                                            

1

 O’zbekiston Respublikasi Оliy Маjlisining Ахborotnomasi, 2003 y., 9-10-son, 138-moddа  

---

46 

 

O’zbekiston  Resbublikasi  Oliy  Majlisining  qarorlari  va  boshqa  hujjatlariga, 

O’zbekiston  Resbublikasi  Prezidentining  farmonlari,  qarorlari  va  farmoyishlariga, 

O’zbekiston  Resbublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  qarorlari  va  farmoyishlariga, 

shuningdek, o’z Nizomiga amal qiladi. 

Din  ishlari  bo’yicha  qo’mita  o’z  faoliyatini  davlat  boshqaruvining  boshqa 

organlari,  mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari,  jamoat  birlashmalari  va  boshqa 

tashkilotlar  bilan  o’zaro  hamkorlikda  amalga  oshiradi.  Quyidagilar  Din  ishlari 

bo’yicha qo’mitaning asosiy vazifalari hisoblanadi:  

 

mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari  bilan  birgalikda  vijdon  erkinligi 

va diniy tashkilotlar to’g`risidagi qonun hujjatlariga muvofiq diniy masalalarni hal 

qilishda yagona siyosatni amalga oshirish;  

 

davlat organlarining respublika hududida joylashgan diniy tashkilotlar 

bilan o’zaro aloqasi va hamkorligini ta’minlash; 

 

davlat  siyosatida  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  ro’yxatdan 

o’tkazilgan diniy tashkilotlar manfaatlarini aks ettirish.  

Din  ishlari  bo’yicha  qo’mita  unga  yuklangan  vazifalarni  bajarish  uchun 

quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi:  

 

davlat  organlarining  diniy  tashkilotlar  bilan  o’zaro  munosabatlarini 

muvofiqlashtiradi  hamda  vijdon  erkinligi  va  diniy  tashkilotlar  to’g`risidagi  qonun 

hujjatlarining ijrosi ustidan nazoratni amalga oshiradi; 

 

diniy  tashkilotlar,  shuningdek  xorijiy  diniy  tashkilotlar  bilan  o’zaro 

munosabatlarga doir diniy masalalar bo’yicha ishlarni olib boradi;  

 

diniy  tashkilotlar  iltimosiga  ko’ra  ularning  davlat  organlari  bilan 

o’zaro  aloqalariga  ko’maklashadi  va  hal  etilishi  talab  qilinadigan  masalalar 

bo’yicha zarur yordam ko’rsatadi;  

 

diniy  tashkilotlar  va  ularning  a’zolari  o’rtasida  o’zaro  bir-birini 

tushunishni  va sabr-toqatlilikni  mustahkamlash siyosatini o’tkazadi,  ushbu  borada 

tashkilotchilik ishlarini amalga oshiradi;  

---

47 

 

 

O’zbekiston  Resbublikasi  Hukumatining  topshirig`iga  ko’ra  vijdon 

erkinligiga  va  diniy  tashkilotlar  faoliyatiga  taalluqli  normativ-huquqiy  hujjatlar 

loyihalarini ishlab chiqishda qatnashadi;  

 

diniy 

ta’lim 

muassasalari 

faoliyati 

belgilangan 

tartibda 

listenziyalanishi,  listenziatlar  tomonidan  listenziya  talablari  va  shartlariga  rioya 

etilishi ustidan nazoratni tashkil qiladi, listenziyalar reestrini yuritadi;  

 

respublika  doirasida  va  chet  ellarda  diniy  tashkilotlar  o’rtasida 

aloqalar o’rnatilishini tashkil qiladi;  

 

O’zbekiston  Resbublikasi  fuqarolarining  mamlakat  tashqarisidagi 

muqaddas  joylarga  borishini,  shu  jumladan  Haj  va  Umra  ziyoratini  amalga 

oshirishini,  fuqarolarni  diniy  o’quv  yurtlarida  ta’lim  olish,  malaka  oshirish  va 

tajriba almashish uchun chet ellarga yuborishni, xorijiy fuqarolarni o’qishga qabul 

qilishni, xalqaro anjumanlar o’tkazilishini tashkil qiladi;  

 

diniy  tashkilotlar  va  O’zbekiston  Resbublikasida  diniy  adabiyotlar 

nashr qiluvchi nashriyotlar to’g`risidagi axborotlarni yig`ishni ta’minlaydi;  

 

respublikada  chiqariladigan  yoki  chet  ellardan  keltiriladigan  diniy 

tusdagi  mahsulotlarni  (matbuot  va  elektron  nashrlarni,  audio,  video  kassetalarni, 

CD,  DVD  va  boshqa  disklarni)  ekspertizadan  o’tkazadi  va  mazkur  faoliyatni 

muvofiqlashtiradi. 

Din  ishlari  bo’yicha  qo’mita  o’ziga  yuklangan  vazifalar  va  funksiyalarni 

bajarish uchun quyidagi huquqlarga ega:  

 

vazirliklar,  davlat  qo’mitalari,  idoralardan,  shuningdek  mahalliy 

davlat hokimiyati organlaridan "Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g`risida"gi 

Qonunning  hamda  dinga  taalluqli  boshqa  qonun  hujjatlarining  ijrosi  masalalariga 

doir ma’lumotlar va materiallarini so’rash va olish; 

 

o’z  vakolatlari  doirasida  diniy  tashkilotlarning,  shu  jumladan  diniy 

o’quv  yurtlarining  faoliyatini,  ularning  o’quv  jarayoni  va  dasturlarini,  o’quv-

tarbiyaviy  ishlarini,  fanlar  bo’yicha  o’quv  rejalarini,  diniy  mavzudagi  ilmiy-

---

48 

 

tadqiqot  ishlarini  muvofiqlashtirish,  ularga  ushbu  faoliyatni  amalga  oshirishda 

tashkiliy, huquqiy, metodik yordam ko’rsatish;  

 

diniy tashkilotlar rahbarlaridan zarur axborotlarni belgilangan tartibda 

talab qilish, shuningdek  ular tomonidan o’tkaziladigan  ularning o’z faoliyati bilan 

bog`liq tadbirlarda qatnashish.  

Din ishlari bo’yicha qo’mita Respublikada joylashgan diniy tashkilotlar bilan 

mustahkam  o’zaro  hamkorlik  qilish,  turli  diniy  konfessiyalar  faoliyatida  yordam 

ko’rsatish,  jamiyatda  dinlararo  va  millatlararo  tinchlik  va  totuvlikni  ta’minlash 

yuzasidan takliflar va chora-tadbirlar ishlab chiqadi. 

Konfessiyalararo  muloqot  madaniyatini  rivojlantirish  uchun  Din  ishlari 

bo’yicha  qo’mita  huzurida  Konfessiyalar  ishlari  jamoatchilik  kengashi  tashkil 

etilgan  bo’lib,  uning  tarkibiga  respublikadagi  ko’p  sonli  diniy  konfessiyalar 

etakchilari  kirgan.  Respublika  hududida  istiqomat  qilayotgan  va  15  xil 

konfessiyalarga  mansub  bo’lgan  130  dan  ortiq  millat  va  elatlarning  mavjudligi 

davlat  va  hukumatning  diniy  sohaga  bo’lgan  e’tiborini  yanada  oshiradi.  Mustaqil 

O’zbekiston  Respublikasining  qonunchiligi  xalqaro  huquq  normalari  shartlariga 

to’liq javob bera oladigan huquqiy poydevor yaratgan. O’zbekistonda, Respublika 

Konstitustiyasida  qayd  etilganidek,  fuqarolarning  vijdon  va  e’tiqod  erkinliklari 

masalalariga  alohida  ahamiyat  qaratilib  kelinmoqda  hamda  ularga  diniy  ta’lim 

olish,  xayriya  ishlarini  olib  borish,  ziyoratlar  tashkil  etish,  turli  konfessiyalar 

orasida muloqot o’tnatishda teng huquqlar berilgan.  

Bugungi  kunda  O’zbekiston  Respublikasida  O’zbekiston  musulmonlari 

idorasi,  Qoraqalpog`iston  musulmonlari  qoziyoti,  Toshkent  Islom  instituti,  9 

madrasa va 2038 masjid faoliyat olib bormoqda. O’zbekiston musulmonlari idorasi 

islomiy  tashkilotlarning  markaziy  boshqaruv  organi  bo’lib,  musulmonlarni 

ma’naviy  birlashtirish,  Respublika  fuqarolariga  ma’naviy  ko’mak  va  xayriya 

ishlarini  tashkil  etish  bilan  shug`ullanadi.  O’zbekiston  musulmonlari  idorasi 

fuqarolarga  diniy  ahkomlarni  emin-erkin  amalga  oshirishlari,  musulmonlar  birligi 

va  yakdilligining kuchaytirilishi, Respublikada konfessiyalararo  munosabatlarning 

---

49 

 

ishlab  chiqilishi  va  olib  borilishi  yuzasidan  faoliyat  olib  boradi.  Respublikadagi 

diniy tashkilotlarning ehtiyojlarini qondirish maqsadida O’zbekiston musulmonlari 

idorasi  tasarrufida  Toshkent  Islom  instituti  va  o’rta  maxsus  islom  bilim  yurtlari  - 

madarasalar  ochilgan.  O’zbekiston  musulmonlari  idorasi  oyda  ikki  marta 

chiqadigan “Islom  nuri”  gazetasi  va oylik  “Hidoyat” jurnallarini chop etadi,  idora 

huzurida  mustaqil  “Movarounnahr”  nashriyoti  faoliyat  olib  boradi.  O’zbekiston 

Resbublikasi  hududida,  shuningdek,  15  konfessiyaga  taalluqli  bo’lgan  158  ta 

noislomiy  diniy  tashkilotlar,  shu  jumladan,  pravoslav,  katolik,  lyuteran,  ba’tist, 

to’liq  injilchi,  adventist  va  boshqa  xristian  cherkovlari,  buxoro  va  yevropa 

yahudiylari,  bahoiylar,  krishnachilar  va  buddaviylar  jamoalari  ham  faoliyat  olib 

bormoqda.  Respublika  Hukumatining  barcha  xalqaro  huquq  normalariga  javob 

beradigan O’zbekiston Resbublikasi qonunchiligi asosida olib borayotgan siyosati 

natijasida respublika  hududida osoyishtalik, dinlararo  va  millatlararo birlik  hamda 

fuqarolar 

vijdon 

va  e’tiqod  erkinligi 

haq-huquqlarining  kafolatlatnishi 

ta’minlangan. Masjidlar, cherkovlar  va  ibodat uylarining qurilishi,  ularning  davlat 

ro’yxatiga olinishi mahalliy hokimiyatlar, o’z-o’zini boshqarish organlari va adliya 

idoralari  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Diniy  o’quv  yurtlari  O’zbekiston 

Resbublikasi Adiya vazirligidan ro’yxatdan o’tishi shartdir. 

Xullas,  respublikamizda  diniy  ehtiyojlar  bosqichma-bosqich  qondirilmodda 

diniy  faoliyat  maqsulotlarini  realizatsiya  qilish,  ularga  dindorlar  tomonidan  amal 

qilinishi  “Vijdon  erkinligi  va  diniy  tashkilotlar”  to’g’risidagi  qonun  orqali  -  uni 

hayotga tatbid etish ordali yuz bermoqda.  

 

---

50