|
56-bob. QIM OR V A G A K O V O 'Y IN L A R I O'TK AZISH
FKning 56-bobida qimor va garov o'yinlar o'tkazishning huquqiy
oqibatlari belgilab qo'yilgan. FKning 983-moddasida ko'rsatilishicha,
fuqarolar va yuridik shaxslarning tavakkalchilikka asoslangan qimor va
garov o'yinlar (qimor va bas boylash) uyushtirish va ularda ishtirok
etish bilan bog'liq talablari sudda himoya qilinmaydi deb ko'rsatiladi.
Ma’lumki, qimor o'yinlari ikki va undan ortiq shaxsning mulkiy manfaat
ko'rish maqsadida tavakkal qilgan holda ma’lum turdagi o'yin shartlari
asosida xatti-harakatlarini amalga oshirish tushuniladi. Bunda o'yinda
ishtirok etuvchi bir yoki bir nechta taraf hisobiga boshqa taraf, ya’ni
yutgan tomon - mulkiy tomon mulkiy manfaat ko'radi (masalan: karta,
oshiq va hokazo o'yinlar).
Bas boylashish deganda ikki yoki bir necha shaxs o'rtasida ma’lum
bir hodisaning ro'y berishi yoki ro'y bermasligi, ma’lum bir subyekt
tomonidan biron narsaga erishish yoki erishmasligi bas boylanadi. Bunda
taraflarning qarama-qarshi fikrlari farq qiladigan, bas bog'lashishda
kimning fikri to'g'ri bo'lsa, o'sha g'olib chiqadi va mulkka erishadi. Ba’zi
xususiyati bilan u sharti kechiktirilgan bitimlarga o'xshab ketadi. Bas
predmeti bo'yicha taxmin qilinayotgan narsaga erishish taraflarning erki-
irodasiga bog'liq bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi mumkin. Masalan:
ikki futbol ishqibozi tomoni bas boylashishida ro'y beradigan hodisa
tomonlarning erk-irodasiga bog'liq bo'lmaydi.
Agarda futbol ishqibozlari o'rtasida o'yinchining ma’lum o'yinda
gol urishi yoki gol urolmasligi to'g'risida bas boylash, qimor va bas
bog'lash to'g'risidagi o'yinlardan farq qilib, ko'ngilochar o'yinlar
hisoblanadi. Ko'ngilochar o'yinlarda yutish va yutqazish mavjud bo'lsa
ham mulkiy manfaat mavjud bo'lmaydi.
Qimor o'yinlariga ruju qo'yish, uni doimiy kasb qilish axloq nuqtayi
nazaridan salbiy baholanadi. Qimor o'yinlari ayrim hollarda qonunlar
bilan taqiqlanadi. Qimor o'yinlari bilan bog'liq bo'lgan talablar, ya’ni
yutuqni bermaslik yutqazilganlikni tan olmaslik sud orqali himoya
qilinmaydi.
Agarda qimor va garov o'yinlari aldov, zo'ravonlik tahdid qilish
ta’sirida yoxud o'z vakilining qimor yoki garov o'yinlari tashkilotchisi
bilan g'arazli kelishuvi tufayli ishtirok etgan shaxslarning talablari (aldash
orqali yutish, qimor o'ynashga majbur etish va shu kabi holatlarda)
agar talab qiluvchi shaxsning huquq va manfaatlariga putur yetkazadigan
bo'lsa, sudda himoya qilinishi mumkin. Bunda Fuqarolik Kodeksining
122, 123-moddalarida ko'rsatilgan oqibatlar vujudga keladi.
Fuqarolik kodeksining 984-moddasida lotereyalar, totalizatorlar va
boshqa o'yinlarning davlat tomonidan o'tkazilishi bilan bog‘liq o'ziga xos
xususiyatlar belgilab qo'yilgan. Lotereyalar, totalizatorlar, o'zaro bas
boylashishlar va boshqa tavakkalchilikka asoslangan o'yinlar tashkilotchisi
- davlat, vakolatli davlat organidan ruxsatnoma (litsenziya) olgan shaxslar
va o'yinlarning ishtirokchilari o'rtasidagi munosabatlar shartnomaga
asoslanadi. Bunday shartnoma lotereya bileti, patta yoki boshqa hujjat
berish orqali rasmiylashtiriladi va ishtirokchi lotereya bileti qiymatini
to'lagan yoki o'yinda ishtirok etishga boshqa tarzda haq to'lagan paytdan
boshlab tuzilgan hisoblanadi.
Bunday shartnomalar real shartnomalar hisoblanadi O'yin tashkilotchisi
bilan o'yin ishtirokchilari o'rtasidagi shartnoma tuzish to'g'risidagi taklif
o'yinlami o'tkazish muddati va yutuqni aniqlash tartibi hamda uning miqdori
haqidagi shartlami o'z ichiga olgan bo'lishi lozim Taklifda bunday shartlar
tashkilotchisi shartnoma bo'yicha ulami belgilangan muddatda o'tkazishdan
bosh tortgan taqdirda, o'yinlarning ishtirokchilari ularning tashkilotchisidan
o'yinlami qoldirish yoki ularning muddatini boshqa vaqtga ko'chirish tufayli
yetkazilgan zararni qoplashni talab qilishga haqli.
Lotereya, totalizator yoki boshqa o'yinlarni o'tkazish shartlariga
muvofiq yutgan deb e’tirof etiladigan shaxslarga (masalan: sportloto
bo'yicha 6 yoki 5 raqamni oldindan topgan shaxslar) o'yinlar tashkilotchisi
tomonidan yutuq o'yinlari o'tkazish shartlarida nazarda tutilgan
m iqdorda, shaklda pul-buyum yoki turistik yo'llanm a holida va
m uddatlarda, agar bu shartlarda muddat ko'rsatilm agan bo'lsa,
o'yinlarnin g natijalari chiqarilgan paytdan boshlab o ‘ n kundan
kechiktirmasdan to'lashi lozim. Uyin natijalari, g'oliblarini aniqlash o'yinlar
tashkilotchisi tomonidan yoxud xolis, uchinchi shaxslar tomonidan
(masalan: hakamlar hay’ati tomonidan) ochiq, oshkoralik asosida
belgilanadi.
O'yinlar tashkilotchisi o'yinlar natijalarini matbuot va ommaviy
axborot vositalari orqali yoki boshqacha tarzda e’lon qilishi shart. O'yinlar
tashkilotchisi g'oliblarga yutuqni to'lash haqidagi majburiyatni bajarmagan
taqdirda yutgan ishtirokchilarning talablari sud orqali qanoatlantiriladi.
O'yinlar tashkilotchisi ishtirokchilarga yutuqlarni to'lash bilan birga,
shartnoma shartlarini buzish oqibatida yetkazilgan boshqa zararlarni
ham qoplashi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
