Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi

TOVUSH O‘ZGARISHLARI
So‘z ichida unlilarning tushishi. So‘zning qo‘shimcha olishi natijasida oradagi unli tushirilishi mumkin: oğlan – o‘g‘illar So‘zning boshida:

b//m, b>m hodisasi. Hozirgi o‘zbek tilida [m] bilan keladigan so‘zlar urxun bitiglarida [b] bilan kelgan: ben, biŋ, buŋ. Qadimgi turkiy tilda [b] lashish ustun edi, deb sanamaslik kerak. Uning bilan barobar, boshqa bir shevalarda [m] lashish ham amal qilgan. Ko‘k turk bitiglaridagi [b] uyg‘ur yozuvli budda, moniy yodgorliklarida [m] ga o‘zgaradi.

Misollar keltiramiz:

Ton.10 da: ben, E.28.7 da: men. Hozirgi turk.: ben, o‘zb.: men.

E.48.6 da: bäŋkü – yodgorlik, mangutosh. Lekin E.39.5 da: mäŋkü qaya – yodgorlik, mangu qoya. QB.109 da: mäŋü. Hozirgi o‘zb.: mäŋü.

E.46.4 da: buŋ. Hozirgi o‘zb.: muŋ.

So‘z ichida: