Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi

MONIY YOZUVI
Melodiy 247 yili Bobilda Moniy boshchiligida yangi diniy oqimga asos solindi va o‘sha kezlardan boshlab Suriyaning Palmira shahrida qo‘llanilgan yozuv shakli asosida tuzilgan moniy yozuvi ham amal qila boshladi. Keyinchalik ushbu yozuv moniy dini bilan birga O‘rta va Markaziy Osiyoga ham kirib keldi. Ushbu tuproqda moniy xatini moniylikni qabul qilgan turk va sug‘d jamoalari qo‘llagan. VII asrga kelib, moniylik uyg‘ur xoqonlig‘ining davlat dini sifatida amal qilgan chog‘larda bu yozuv turklar orasida keng yoyildi.

Odatda, turk-moniy jamoalarida diniy asarlar ko‘proq moniy xatida bitilar edi. Bizgacha moniy xatida bitilgan turkiy yodgorliklardan saqlanib qolgan. Turkiy matnlar ichida moniy diniy mazmunidagi she’rlar bor. Shuningdek, moniychilar tavbanomasi “Xuastuanift”ning ayrim qo‘lyozma nusxalari moniy xatida. Jumladan, asarning Britaniya Muzeyida saqlanayotgan nusxasi, Berlin fondida saqlanayotgan T.II.D.178; TM303(M153); TM183; M172; M443 raqamli uzindilar moniy alifbosidadir.