Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati, tarix va falsafa fakulteti

（よしだ
ドクトリン
）
 
Ikkinchi jahon urushidan keyin Yaponiyaning birinchi Bosh vaziri Shigeru 
Yoshida
（しげるよしだ）
nomidagi Yoshida Doktrinasi bosh vazirning tashabbusi 
ostida Yaponiyaning ichki iqtisodiyotni qayta qurish uchun qabul qilingan 
strategiya edi, ayni paytda Amerika Qo’shma Shtatlari Yaponiya xavfsizlik 
kafolatchisiga aylandi. Yoshida Doktrinasi Sovuq urush va undan keyingi 
davrdagi Yaponiya tashqi siyosatini shakllantirgan
2
.
1
Hook, Glenn D. et al. Japan's International Relations: Politics, Economics and Security, 2011.
www.sheffield.ac.uk/seas/staff/japanese/hook
  
2
Chansoria, Monika. "Relevance of the Yoshida Doctrine in Current U.S.-Japan Ties." Japan Today. GPlusMedia, 
13 May 2014.
www.japantoday.com/category/features/opinions/relevance-of-the-yoshida-doctrine-in-current-u-s-
japan-ties
  

---

Garchi ikkinchi jahon urushidan keyin Yaponiya taslim bo’lgan bo’lsada, 
hukumat o’z faoliyatini ko'rsatishni davom ettirdi. 1946-yilning bahorida urushdan 
keyingi birinchi saylov bo'lib o'tdi. Shuningdek, birinchi marta Yaponiyada ayol 
kishi ovoz berishiga ruxsat berildi. Saylovda g’olib bo’lgan Yoshida Shigeru bosh 
vazir lavozimini egalladi. Shu bilan birga xalq orasida avvalgi Meiji 
Konstitutsiyasiga norozilik ortib, ular endilikda butunlay yangi konstitutsiya 
yaratilishiga umid bildirmoqda edi. Ba'zi konstitutsi versiyalaridan so'ng, 
Yaponiya hukumati 1946-yil noyabr oyida yangi Konstitutsiyani tasdiqlangan 
bo’lsa, 1947-yil may oyida kuchga kirgan va bugungi kunda ham davom etib 
kelmoqda. Konstitutsiyaning eng muhim jihati 9-moddada keltirib o’tilgan bo’lib, 
unga ko’ra “Yapon xalqi harbiy jangovor kuchlar saqlamagan holda har qanday 
urushlardan voz kechadi va bu xalqning abadiy milliy suveren huquqi bo’lib 
qoladi.” Yoshida Shigeru o’z siyosatini (
よしだ
ドクトリン
) amalga oshirishda 9-
modda katta rol o'ynagan
1
. 
Qo’shma Shtatlarga bog’liqlik. 
Yoshida doktrinasi va o’sha davr 
Yaponiyaning tashqi siyosati Amerika Qo'shma Shtatlari bilan o'zaro 
munosabatlarga alohida urg’u berib o’tadi. Yaponiya Konstitutsiyasining 9-
moddasiga binoan Yaponiya hukumati xavfsizlik nuqtai nazaridan Amerika 
Qo'shma Shtatlarining harbiy kuchlariga tayanishi, mamlakatning butunlay xorijda 
harbiy harakatlarni olib borishdan voz kechganligini anglatardi. Garchi keyingi 
yillarda Amerika Qo'shma Shtatlari tomonidan Yaponiya harbiy xarajatlarini 
oshirishiga bo’lgan qayta-qayta uringan bo’lsada, Yaponiyaning urushdan keyingi 
konstitutsiya asosida Bosh vazir Yoshida tomonidan chorlovlar rad etildi. Harbiy 
jihatdan Yaponiya uchun Amerika Qo'shma Shtatlari tayanishi yagona narsa emas 
edi. Sovuq urush davrida Yaponiyaning eng yirik savdo hamkori Amerika 
Qo'shma Shtatlari edi. Ayni paytda Yaponiyaning AQSH ga eksporti iqtisodiy 
rivojlanishida katta rol o'ynadi
2
. 
 
1
Holcombe, C. 2011. A History of East Asia: From the origins of civilization to the twenty-first century New York: 
Cambridge University Press, –P. 277-286.
 
www.kobo.com/us/en/ebook/a-history-of-east-asia
 
2
Potter, David M. Evolution of Japan's Postwar Foreign Policy.Nanzan University, 2008.
http://office.nanzan-
u.ac.jp/cie/gaiyo/kiyo/pdf_09/kenkyu_03. 

---

Iqtisodiy chorlov. 
Bosh vazir Yoshidaning maqsadi iqtisodiy tiklanish 
bo'yicha barcha mavjud vositalardan foydalanishga qaratilgan edi. Harbiy 
kuchlarning yo'qligini hisobga olib, Yaponiya tashqi siyosati tabiiy iqtisodiy 
siyosatga alohida e'tibor qaratgan holda, Yaponiyaning tezlik bilan iqtisodiy 
tiklanishi uni yana bir yirik imperiya bo'lishga sababchi bo’lar edi. Bosh vazirning 
siyosati patsifizmga asoslanmagan bo’lsada, Meijining qayta tiklanishidan buyon 
vaziyatga real nuqtai nazar tashlanganda Yaponiyaning tashqi siyosatda hukmron 
kuchga aylanishiga hamohang edi. Yoshida hukronligi boshchiligida, Yaponiya 
cheklanmagan iqtisodiy o'sishga qaratilgan o’zining yo'qolgan sanoat 
infratuzilmasini qayta qurishni boshladi. Bu konseptsiyalarning ko'pchiligi hali 
ham Yaponiyaning siyosiy va iqtisodiy siyosatiga ta'sir o’tkazadi
1
. 
 
Sigeru Yoshida (1878-1967) – urushdan avvalgi byurokratiyaning vakili. 
Xitoyda, Buyuk Britaniya va boshqa mamlakatlarda bosh konsul bo’lgan, qator 
vazirlik lavozimlarini egallagan, jumladan savdo va sanoat vaziri (1944-1945) 
bo’lgan. Urush oxirida X.Todzio hukumatiga qarshi muholifatda bo’lgan. Bosh 
vazir lavozimida ishlagan vaqt (1946-1947, 1948-1954) Yaponiya iqtisodiy va 
siyosiy yo’nalishi shubhasiz AQSHga moyilligi bilan belgilangan. Yoshida 
doktrinasining asosini iqtisodiy taraqqiyotini jadallashtirish, xarbiy xarajatlarni 
keskin cheklash, AQSH bilan mustahkam ittifoq tuzish tashkil etadi
2
.
Fukuda doktrinasi