Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati, tarix va falsafa fakulteti

1980-yillardagi tashqi siyosat shakllanishi 
1980-yillarda tashqi siyosatda yaponiyaliklarning fikrlash doirasi o’zgara 
boshladi, chunki eski hukumat va yangi urushdan keyingi avlod o’rtasidagi 
qarashlar tubdan farq qilardi. Bosh vazir Yasuhiro Nakasone ostida tashqi siyosat 
ustida “Shahin pozitsiyasi” joriy etildi. Unga ko’ra Yaponiya xalqaro uyushmaning 
Sovet istilosiga qarshi de facto si asosida AQSh bilan yaqin siyosiy-harbiy 
munosabatlarini barpo etdi. Yaponiyaning mudofaa xarajatlari umumiy byudjet 
ehtiyojlariga qaramay barqaror o'sishda davom etdi. Yaponiya Sharq-G'arb 
mamlakatlario’rtasida strategik ahamiyatga ega davlatlarga xorijiy yordam 
berishda tobora faol bo'ldi. 
1980-yil o’rtalarida AQSh va Yaponiya valyutalarining qayta tartibga 
solinishi Osiyoda Yaponiya savdo, yordam va sarmoyasini o'sishiga olib keldi. 
Yaponiya dunyodagi eng yirik kreditor, Amerika Qo'shma Shtatlarida tobora faol 
investor va xalqaro qarz yukini yengillashtirish, moliya institutlari va boshqa 
yordam sa'y-harakatlarida katta hissa qo'shgan davlatga aylandi. Yaponiya xorijiy 
yordam tizimida ikkinchi eng yirik donorga aylandi
2
. 
1990-yillardagi tashqi siyosatninng shakllanishi
1990-yilga kelib Yaponiya tashqi siyosat qarorlari ko'pincha rahbariyat 
moyilligining radikallashuvini oldini olishga va ortib borayotgan o'zgarishlar 
tayanib ish ko’rishga undadi. Garchi Qo'shma Shtatlar bilan ittifoqiy munosabatlar 
yo’lga qo’yilgan bo’lsada, Yaponiya rahbarlari Yaponiya iqtisodiy amaliyoti va 
1
Lafeber, Walter. The Clash: A History of U.S.//Japan Relations a standard scholarly history, 1997.3 apr. 
http://www.h-net.org/reviews/showrev 
2
Himamoto, Mayako, Koji Ito (Author) and Yoneyuki Sugita// Historical Dictionary of Japanese Foreign
Policy,2015.
 
www.books.google.co.kr/books/about/Historical_Dictionary_of_Japanese_Foreig
  

---

jahon ishlarida AQShga Yaponiyaning bog’liqligidan yaxshi xabardor edi. 
Optimistik “yangi global hamkorlik” bashorat qilinib, bunga ko’ra keyingi 
bosqichlarda Amerika Qo'shma Shtatlari va Yaponiya global muammolarni hal 
etishda albatta teng sheriklar sifatida birgalikda harakat qilishi kerak edi. 
Shuningdek, Osiyoda Yaponiya olib borayotgan iqtisodiy hukmronlikni 
hisobga olib, Tokio, siyosiy va ehtimol jihatdan o’z qudratini siyosiy va harbiy 
ta’sirga yo’naltiradi deb fikr yuritildi. Chunki, Yaponiya 1980 va 1990-yillarda 
mudofaa xarajatlari bo’yicha dunyodagi eng yirik mudofaa byudjetlari tashkil 
etgan davlatlardan biriga aylandi. Bundan tashqari, juda ilg'or dengiz va havoda 
o'z-o'zini mudofaa qilish qobiliyatiga ega bo’ldi.
Aynan 1990-yillarda Yaponiya tashqi siyosatida qanday o’zgarishlar ro’y 
berdi. 
Sovet Ittifoqining parchalanishi bir necha mustaqil davlatlarni paydo 
bo’lishiga olib keldi. Bu esa Yaponiyani harbiy jihatdan emas, balkim iqtisodiy 
jihatdan tashqi siyosatga e’tibor berishga undadi. Shu tufayli 1990-yillar 
Yaponiyaning Xalqaro Valyuta Fondi, Jahon Banki va boshqa bir necha moliyaviy 
institutlar orqali tashqi siyosatda sekin asta iqtisodiy dominantlikni qo’lga kiritgan 
davlatlardan biri bo’lganligi bilan xarakterlanadi
1
.
Yoshida doktrinasi