Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati, tarix va falsafa fakulteti

party 
urges 
Google 
to 
drop 
Chinese 
name 
for 
disputed 
islands//www.cnn.com/2010/world/.../japan.google.disputed.islands, 2010. 14 October.

---

mavjud bo’lishi mumkin
1
. Amerika Qo'shma Shtatlarining bu hududda hukmronlik 
da’vosi bo’yicha rasmiy pozitsiyasini yo’q bo'lsa-da, Amerika Qo'shma Shtatlari 
va Yaponiya o'rtasidagi o'zaro hamkorlik va xavfsizlik shartnomasi doirasida 
Yaponiya ushbu orollar mudofaasi bo’yicha AQSH harbiy kuchlariga tayanar edi
2
. 
Zero, 2015-yilda Yaponiya-Xitoy davlatlari o’rtasida o’zaro aloqalarni 
yaxshilashga qaratilgan harakatlar boshlandi. Jumladan, 2015-yil mart oyida 
Yaponiya-Xitoy-Janubiy Koreya Respublikasi tashqi ishlar vazirlari o’rtasida uch 
tomonlama hamkorlik masalalari ko’rib chiqilgan bo’lsa, avgust oyida ASEAN 
davlatlari sammitida tashqi ishlar vazirlari o’zaro diplomatik aloqalarni muhokama 
qilishdi. Ikki davlat o’rtasidagi muammolardan biri Sharqiy Xitoy dengizi 
hududida joylashgan Senkaku orollari ijobiy hal etildi. Unga ko’ra bu orollar 
Yaponiya tasarrufidaligi Xitoy hukumati tomonidan tan olindi. Bu esa ikki davlat 
o’rtasidagi munosabatlarni yanada yaxshiladi
3
. 
Amerikalik nazariyotchi G. Solsberi “ko’pchilikni tashkil etuvchi Xitoyliklar 
va Yaponiya texnologiyalari birlashishi cheksiz kuch-qudrat hosil qilgan bo’lur 
edi. Agar ikki davlat yaqin hamkorlik qilganda, Yaponiyaning texnikaviy bilimlari, 
ishlab chiqarish imkoniyatlari xitoyliklarning noyob istedodi va salohiyati 
uyg’unlasha olganda edi, bunday hamdo’stlik oldida amalga oshirib bo’lmaydigan 
biror- bir maqsad qolmagan bo’lar edi...”, deya fikr bildirgan
4
. Balkim shu tufayli 
ham AQSH bu ikki rivojlangan mamlakatning tashqi siyosatdagi hamjihatligidan 
manfaatdor emasdir deb o’ylayman.
Yaponiya va Xitoy xalqaro hamjamiyat va mintaqada stabillik va tinchlikni 
saqlab turishda muhim vazifani bajaradigan davlatlar hisoblanadi. Yaponiya va 
Xitoy o’rtasidagi o’zaro hamjihatlik nafaqat ikki davlat o’rtasida, balkim Osiyo 
Tinch okeani mintaqasida ham muhim hisoblanadi.
Yaponiya va Xitoy Taypeyi (Taiwan)
1
BBC news. How uninhabited islands soured China-Japan ties http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific . - 
2012. 11 September. 
2
Kyodo News 
強 度 ニ ュ
-
ス 。
U.S. says Senkaku Islands fall within scope of Japan-U.S. security treaty. 
www.kyodonews.jp.go
 . 2012.20 August. 
3
Diplomatic blue book 2016 Ministry of Foreign Affairs, Japan 
http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/report.html
. 
4
Шарапов А.А. Осиё-Тинч Океани минтақаси давлатлари ва Ўзбекистон Республикаси муносабатлари. Т.: -
2014. – С.96. 

---

Xitoy Taypeyi Yaponiya bilan inson resurslari almashish bo’yicha muhim 
hamkor davlat hisoblanadi. 2015-yilda Ichki almashinuv Kelishuvi va Ikki 
tomonlama soliqlardan voz kechish bo’yicha hujjatlar imzolandi. O’zaro inson 
resurslari almashinuvi dasturi o’zaro koperatsiyalashuv natijasida yanada 
chuqurlashib bormoqda.
Yaponiya va Mongoliya 
Ayni davrda Yaponiya va Mongoliya davlatlari o’zaro iqtisodiy hamkorlik 
aloqalarini ko’rib chiqmoqda. 2015-yil fevral oyida Mongoliya Bosh vaziri 
Chimed Saikhanbileg Yaponiya davlatiga tashrif buyurdi va Mongoliya davlati 
uchun birinchi bo’lgan “Iqtisodiy hamkorlik kelishuvi” imzolandi. Shuningdek, 
Yaponiya Bosh vaziri Shinzo Abe ham 8- sammit doirasida Mongoliya Prezidenti
Tsakhia Elbegdorj bilan uchrashdi. Ikki davlat ham “Strategik hamkorlik” 
yuzasidan keyingi yillar davomida iqtisodiy hamkorlikni kengaytirmoqchi.
Yaponiya va Janubiy Koreya
Yaponiya va Janubiy Koreya strategik muhim ahamiyatga ega bo’lgan 
o’zaro eng yaqin qo’shni davlatlar hisoblanadi. Ikki mamlakat o’rtasidagi tichlik 
Osiyo Tinch okeani mintaqasi rivojlanishi uchun ham eng birinchi omillardan biri 
hisoblanadi. Ijtimoiy sohada 2015-yilning o’zida 440 dan ortiq loyihalar amalga 
oshirilgan bo’lsa, siyosiy jabhada noyabr va dekabr oylarida ikki davlat rahbarlari 
o’rtasida birinchi sammit uchrashuvi bo’lib o’tdi. Ung ko’ra anchadan beri hal 
qilinmayotgan ayollar huquqini tiklash bo’yicha kelishuvga erishildi. Shuningdek, 
kelajakda ham o’zaro siyosiy masalalarda hamkorlik qilishga umid bildirildi. Ayni 
paytda AQSH-Yaponiya va Janubiy Koreya Shimoliy Koreyaning provokatsion 
harakatlariga qarshi birgalikda qarshi turib, hamkorlikni davom ettirmoqda.
Iqtisodiy statistikalarga qaraydigan bo’lsak, 2015-yilda Janubiy Koreyaning 
Yaponiyaga eksport hajmi taxminan 527.2 milliard AQSH dollarini tashkil etgan 
bo’lsa, import hajmi 436.8 milliard AQSH dollarga erishdi. 2015-yilda shuningdek 
Janubiy Koreyadan Yaponiyaga to’g’ridan-to’g’ri investitsiya hajmi 580 million 
AQSH dollarini tashkil etdi
1
.
1
Diplomatic blue book 2016 Ministry of Foreign Affairs, Japan 
http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/report.html
. 

---

Yaponiya-Avstraliya va Yangi Zellandiya
Yaponiya va Avstraliya global muammolar doirasida Osiyo Tinch okeani 
mintaqasida o’zaro hamkorlikni olib bormoqda. Ayni paytda ikkala davlat ham 
mintaqada mudofaa va xavfsizlikni ta’minlash yuzasidan bir necha hamkorlik 
bitimlarini imzolagan. Iqtisodiy sohada, tashqi savdo va investitsiyani qo’llab 
quvvvatlovchi Yaponiya va Avstraliya “Iqtisodiy Hamkorlik Kelishuvi” bitimini 
imzolagan.
Yaponiya va Yangi Zellandiya uzoq yillardan beri o’zaro do’stona aloqalarni 
yo’lga qo’yib kelmoqda. 2015-yilda Yangi Zellandiya Bosh vaziri Keyning 
Yaponiyaga tashrifi yuzasidan iqtisodiyot, xavfsizlik, mudofaa va o’zaro inson 
resurslarini almashinuv doirasida kelishuvlar imzolandi.