Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
1-sinash: Bitta tanga olamiz va uni bir marta tashlaymiz. Ya’ni tajribaning shartlarini to‘liq bir 
marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tanga qaysidir tomoni bilan, masalan, gerbli tomoni bilan tushdi. 
2-sinash: Yana tangani olamiz va uni bir marta tashlaymiz. Ya’ni tajribaning shartlarini to‘liq bir 
marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tanga qaysidir tomoni bilan, masalan, gerbli tomoni bilan tushdi. 
3-sinash: Yana tangani olamiz va uni bir marta tashlaymiz. Ya’ni tajribaning shartlarini to‘liq bir 
marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tanga qaysidir tomoni bilan, masalan, raqamli tomoni bilan tushdi va 
hokazo. 
Bundan ko‘rinib turibdiki, tajriba shartlari o‘zgarishsiz bo‘lgani holda sinashlar yetarlicha ko‘p 
marta o‘tkazilishi mumkin. Natijalar esa ushbu tajriba uchun faqatgina ikkita elementar hodisani 
takrorlayapti. Bular tanganing gerbli tomoni bilan tushishi va raqamli tomoni bilan tushishi. 
Boshqacha bo‘lishi mumkin emasligi hammaga tushunarli. 
Demak, elementar hodisalar fazosi faqat ikkita elementar hodisalar, ya’ni tanganing gerbli 
tomoni bilan tushishi va raqamli tomoni bilan tushishidan iborat ekan. 
Yana biror misol keltirilib, undan so‘ng ularning belgilanishi haqida ham ma’lumotlar berilishi 
mumkin. 
Misol:
Uchta tangani birdaniga tashlash tajribasini o‘rganaylik. 
Ko‘rinib turganidek, bu yerda shart uchta tangani birdaniga tashlashdan iborat. 
1-sinash: Uchta tanga olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni tajribaning shartlarini to‘liq 
bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi gerbli, ikkinchisi 
raqamli, uchinchisi ham raqamli tomoni bilan tushdi. 
2-sinash: Yana o‘sha uchta tangani olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni tajribaning 
shartlarini to‘liq bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi gerbli, ikkinchisi 
raqamli, uchinchisi esa gerbli tomoni bilan tushdi. 
3-sinash: Yana o‘sha uchta tangani olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni tajribaning 
shartlarini to‘liq bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi raqamli, ikkinchisi 
ham raqamli, uchinchisi esa gerbli tomoni bilan tushdi va hokazo. 
Ko‘rinib turibdiki, natijalar ushbu tajriba uchun kam sonli sinashlarda biror-bir elementar 
hodisani takrorlamayapti. Lekin yaxshilab razm solinsa, barcha mumkin bo‘lgan elementar 
hodisalarni yozib chiqish yoki kombinatorika elementlariga murojaat qilgan holda, ularning soniga 
oydinlik kiritilishi mumkin. Mumkin bo‘lgan elementar hodisalarni o‘quvchilar bilan jo‘rlikda yozib 
chiqish mumkin: (G;G;G), (G;G;R), (G;R;G), (G;R;R), (R;G;G), (R;G;R), (R;R;G), (R;R;R). Demak, jami 
mumkin bo‘lgan elementar hodisalar sakkiz xil ekan. Elementar hodisalarni yoki 
ko‘rinishida, 
elementar hodisalar fazosini esa ko‘rinishida belgilash qabul qilingan. Yuqoridagi misolda 
– 
tanganing gerbli tomoni bilan tushishi, 
- tanganing raqamli tomoni bilan tushishi va ikkita 
elementdan iborat yoki qisqacha qilib 
kabi belgilash mumkin.
Ikkinchi misolda esa 

---

131