|
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
Trenerlarning bilim, ko‘nikma, kasb mahorati darajasini muntazam oshirib borish o‘quv
jarayonining samaradorligini oshirishga imkon beradi va buning natijasida yuqori sport natijalariga
erishiladi.
Ko‘pgina xalqaro sport federatsiyalari o‘zlarida mavjud sport turlariga imkon qadar ko‘proq
sportchilarni jalb qilish uchun malaka oshirish tizimi bilan jiddiy shug‘ullanmoqda.
Misol uchun, yengil atletika turli darajadagi murabbiylarni tayyorlashning ko‘p bosqichli
tizimini yaratdi (CTCS), bu ma’ruza materiallarini juda jiddiy o‘rganish va imtihonlarning qiyinligi
bilan ajralib turadi. Trenerlarni tayyorlashning beshta darajasi bo‘yicha o‘tkazilgan kurslar natijalari
to‘g‘risidagi barcha ma’lumotlar Xalqaro yengil atletika federatsiyalari assotsiatsiyasi ma’lumotlar
bazasiga kiritiladi. (Sport Federatsiyasi xalqaro assotsiatsiyasi; IAAF, IAAF). O‘qituvchilar uchun
materiallar IAAF rivojlanish bo‘limi tomonidan tayyorlanadi. Ma’ruza kursi juda jiddiy va doimiy
yangilanadi. Imtihon talablari juda yuqori, murabbiylar yozma va og‘zaki imtihonlardan o‘tadilar,
pedagogik amaliyotni baholaydilar va o‘quv dasturini ishlab chiqadilar.
AQShda trenerlarning malakasini oshirish. 1981-yilda o‘z faoliyatini boshlagan Trenerlarning
malakasini oshirish tizimiga murabbiylik faoliyati falsafasi, sport fanlari, sport tibbiyoti va
menejment kurslari kiradi. Bunda 30 yil davomida 3.5 million murabbiylar, taxminan 1 million
mansabdor, 300,000 sport ma’murlari, 80 million ota-ona va 30 million yosh sportchilar ishtirok etdi.
Kanadada sportni rivojlantirish masalalari Federal sog‘likni saqlash, jismoniy tarbiya va bo‘sh vaqtni
tashkil etish vaziri tomonidan boshqariladi. 1961-yilda Kanada Olimpiya jamoasining Rim o‘yinlarida
mag‘lubiyatga uchraganidan so‘ng, Kanada hukumati maxsus qonunni qabul qildi va “Sport-Kanada”
tashkilotini tashkil etdi.
Mamlakat bo‘ylab tarqalgan sport federatsiyalari rahbariyati markazlashtirildi. Kanadada
1974-yilda sertifikatlash va malaka oshirish dasturi tashkil etildi. Tashkil etilganidan buyon ushbu
tashkilot murabbiylarni o‘qitish va sertifikatlash bo‘yicha jahon yetakchisiga aylandi. Uning
seminarlarida har yili 60.000dan ortiq murabbiylar va bir milliondan ortiq tinglovchilar ishtirok
etdilar. Trenerlarning malakasini oshirish bepul internet jurnali nashrlarida ham amalga oshiriladi,
ularning har bir sonida 300.000dan ortiq mutaxassis ishtirok etadi
1
. Yevropada Yevropa Ittifoqi
tashkil etilishi munosabati bilan murabbiylar tarkibi malaka darajasini aniqlash uchun bir tizim ishlab
chiqilgan. Yevropa Ittifoqining Oliy ta’lim va sport fanlari komissiyasi tomonidan murabbiylarning
kasbiy malakasining 5 darajadan iborat tuzilmasi ishlab chiqilgan. Ushbu hujjat murabbiylarning
yetakchi uyushmalari uchun direktiv hisoblanadi va u Fransiya, Germaniya, Irlandiya, Italiya,
Portugaliya, Niderlandiya va Buyuk Britaniyada ham amal qiladi. Ushbu mamlakatlarda murabbiy
faoliyatini litsenziyalash tizimi joriy etilgan.
Trenerlarning professional maqomini joriy etish jarayonining bir qismi sifatida barcha
murabbiylar maxsus murabbiylik litsenziyasiga ega bo‘lishi kerak. Trener litsenziyasi sport
federatsiyasi yoki boshqa davlat organi tomonidan ro‘yxatga olinishi kerak. Litsenziya murabbiyning
tayyorgarlik darajasini ko‘rsatadi.
Xitoyda murabbiy fiziologiya, sotsiologiya, psixologiya, menejment kabi sohalarda yaxshi
bilimga ega bo‘lishi kerak va bu bilimlarni amalda qo‘llashi mumkin. Professional qonunlarga ko‘ra,
Xitoyning barcha murabbiylari beshta toifaga bo‘linadi: milliy daraja, mintaqaviy daraja, birinchi
daraja, ikkinchi daraja va uchinchi daraja. Ushbu darajaga muvofiq, Xitoy Sport federatsiyalarida
milliy va mintaqaviy darajadagi murabbiylar va boshqa uchta daraja uchun to‘rtta dastur ishlab
chiqilgan. Rossiya Federatsiyasida sport murabbiylarining majburiy malakasini kamida to‘rt yilda bir
marta oshirish to‘g‘risidagi qonun qabul qilingan. Qonun sport tayyorgarligini amalga oshiruvchi
tashkilotlarga murabbiylar malakasini oshirishni to‘rt yilda kamida bir marta ta’minlash
1
Озолин Э.С. «Система повышения квалификации и сертификация тренеров за рубежом» ФГБУ ФНЦ ВНИИФК
139
Do'stlaringiz bilan baham: |
