Тошкент давлат иқтисодиёт университети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ

“Иқтисодиёт” факультети томонидан		“Инсон ресурсларини бошқариш” кафедраси
Рўйхатга олинди №__________ «____» ___________ 20__ й.		Рўйхатга олинди №__________ «____» ___________ 20__ й.

“МЕҲНАТ СОЦИОЛОГИЯСИ” ФАНИДАН

КУРС ИШИ

Мавзу: Меҳнат социологиясининг вужудга келиши ва ривожланиши


Бажарди: 2-курс МЕКТ-51 гурухи талабаси
Хасанов Абдумутал Мурод ўғли
(курс, гуруҳ, ф.и.ш.)
Раҳбари : катта ўқитувчи Арслонов Азизбек
(лавозими, Ф.И.Ш.)
Ҳимоя қилинган ҳайъат аъзолари: ________________________
________________________
________________________


Ҳимоя натижаси: “____” балл «4» январь 2021 й.


Режа:
Кириш;
1 Меҳнат социологиясининг вужудга келиши ва ривожланиши;
2«МЕҲНАТ ИҚТИСОДИЁТИ ВА СОЦИОЛОГИЯСИ» фан сифатида;
3 Социологик тадқиқотдарни ўтқазиш;
Хулоса;

КИРИШ

Ўзбекистонда бозор муносабатларининг шакллантирилиши ва ривожлантирилиши жараёнларида мехнат фаолияти тўғрисидаги назарий ва амалий тушунчалар ўзгарди. Жамият хаётига туб жихатдан янгича қарашлар пайдо бўлди. Маъмурий-буйруқбозлик тизимининг қуйи даража бошқарувининг юқоридагиларга сўзсиз итоат қилиши, хукмронлик, буйруқ асосида иш кўриш, қатий режалаш принципларидан фарқли равишда бозор иқтнсодиёти муносабатларининг объекти факат ншлаб чикариш, хўжалик юритувчи субъект бўлиб қолмасдан, биринчн навбатда инсон, унинг эхтиёжлари ва манфаатлари хисобланади.
Хозирги даврда ишлаб чикаришга иқтисодий ва ижтимоий жараёнлар узвий ўзаро боғлиқ мураккаб ижтимоий-иқтисоднй кате­гория сифатида қаралиб, юқори унум билан меҳнат қиладиган, юкори малакали, бозор коньюиктурасига хозиржавоб, ташаббускор, масъулиятни уз зиммасига олишга қодир бўлган ходимлар мехнат фаолиятини ташкил этиш ва тартибга солиш энг мухим вазифа хисобланади.
Ходимларнинг ишлаб чикаришдаги биргаликдаги мехнат фао­лияти ижтимоий хусусиятга эгадир. Бу мураккаб ходиса ва жараён бўлиб, уларни ташкил этиш, тартибга солиш, самарали бошкариш талаб қилинади. Ходим мехнат жараёнида факат уз эхтиёжларини кондиришгагина эмас, балки корхонасининг мехнат жамоасининг биргаликдаги фаолиятидан фойда олишига хиссасини кушишга хам интилади. Бу жамоавий мехнат фаолиятининг махсули жамият ва унинг алохида аъзоларн эхтиёжларинн кондиришга йуналтирилган.
Мехнат сохасидагн фан тизимида нисбатан мустакил лекин ўзаро боғлиқ бўлган икки фан - “Мехнат иқтнсоднёти” ва “Мехнат социологияси” мавжуддир. Улар хар иккиси тадқиқотининг объекти моддий неъматлар яратиш ва хизмат курсатишга йўналтирилган мехнатдир. Агар мехнат иқтисодиётини ўрганиш предмети мехнатдан фойдаланиш муносабати билан пайдо бўладиган иқтисодий муносабатлар бўлса, мехнат социологиясининг предмети - мехнат сохасидагн ижтимоий муносабатлар ва жараёнлардир.
Амалиётда эса мехнат иктисодиёти ва социологиясининг муаммоларига узвий богликликда дуч келинади. Масалан, мехнатни ташкил этишнинг юксак даражасига хам иқтисодий, хам ижтимоий мезонларга таянган холда эришиш мумкин. Мехнат меъёрси факат техника ва иктисодий нуктаи назардангина эмас, балки ижтимоий томондан хам асосланган бўлиши кэрак. Мехнат шароитлари, мехнатга хақ тўлаш каби категориялар хам иқтисодий, хам ижтимоий хусусиятларга эгадир.
Шу сабабли бу икки фан мехнат иқтисодиёти ва мехнат социологиясига бўлинмасдан, улар бирлаштирилган холда “Мехнат иқтисоднёти ва социологиясн” яхлит фан сифатида ўрганилади. Бунда бу икки фан учун умумий хисобланган “мехнат салохияти”, “эхтиёжлар”, “манфаатлар”, “рағбатлар”, “мехнат шароитлари”, “ижтимоий-мехнат муносабатлари”, “жамиятнинг ижтимоий ривожланиши”, “ахолининг турмуш даражаси ва турмуш сифати”. “инсоний ривожланиш”. “ижтимоий кафолатлар” каби туб асосли категорияларга мурожаат қилинади.
“Мехнат иқтисодиёти ва социологияси” ижтимоий-мехнат муносабатларининг таркиби ва механизмлари, шунингдек, мехнат сохасидагн ижтимоий жараёнлар ташкнл этади. Мехнат муносабатлари функционал ва ижтимоий жихатдан қараб чиқилиши мумкин. Мехнат муносабатларининг функционал жихати мехнатнинг ижтимоий тақсимоти ва коопэрациясига асосланган бўлнб, иш кучи микдори, касбий ва малака таркиби нисбатларини белгилашда намоён бўлади. Бу таркиб махсулот ишлаб чнкариш, хизматлар курсатиш учун талаб қилинадиган иш вакти билан белгиланади ва мехнат иқтисодиёти томонидан ўрганилади. Мехнат муносабатларининг социологик жихати турли ижтимоий гурухлар ва ходимларнинг ижтимоий ахволи, уларнинг манфаатлари ва мехнатга муносабатларида уз ифодасини топади.
“Мехнат иктисодиёти ва социологияси” асосий вазифаси - ишлаб чикарншнннг бўлажак мутахассислари ва рахбарларнни билимлар, малака, кўникма, тажриба, шахсий фазилатларга эта бўлган ходимлар мехнатини самарали ташкил этиш ва ундан юқори унум билан фойдалана олиш буйича назария ва амалиёт билан таништиришдир.