Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

Юқоридаги ноилмий ёки норационал билимлар тури 3 кўринишга эга:

1. 
   Нормал билимлар: табиат сирлари ва ҳодисалар ортида яширинган руҳий куч ҳақидаги таълимотлар: мистика. Нормал билимлардан псевдофанга ва ундан девиант фанига эволюция қилиб боради.
   
2. 
   Псевдофан (билимлар): а) парапсиҳологик тадқиқот ва экпериментларнинг натижалари қайта такрорланмайди; б) уларни башорат ва прогноз қилиш имкони йўқ: талқин орқали тасдиқ қилиш.
   
3. 
   Девиант фанлар: бу нормал билимлар билиш фаолияти стандартларидан оғиш, четга чиқиш билан харакатланади.
   

Нонормал билимлар” атамаси билим ёки билимни олиш усули мазкур тарихий босқичда фанда қабул қилинган умумаҳамиятли меъёрларга мос келмайдиган усуллар асосида олинган билимлар ифодаланганда қўлланилади. Ненормал билимларнинг уч типи ажратилади:
Биринчи тип – соғлом фикр йўналишининг фанда ўрганилган қоида, меъёрларга мувофиқ келмаслиги натижасида пайдо бўлдиган билимлар. Бу тип етарли даражада кенг тарқалган ва кишиларнинг реал ҳаёт фаолиятига жорий қилинган. У нонормаллиги билан кишиларни ўзидан йироқлаштирмайди аксинча махсус маълумот ва махсус илмий билимга эга бўлган индивиднинг кундалик дунёвий муносабатлари ва илмийлик меъёрлари ўртасидаги номутаносибликни қайд қилиб (масалан, тарбияда, болалар билан бевосита мулоқот вазиятларида ва б.) диққатини ўзига жалб этади.
Иккинчи тип – бир парадигма меъёрларини бошқасининг меъёрлари билан таққосланганда келиб чиқадиган билимлар.
Учинчи тип – инсон фаолияти мутлақо турлича шаклларининг меъёр ва идеаллари қўйилиши шароитида намоён бўладиган билимлар.
Илмдан ташқари билимларни кўп вақтлардан буён фақат янглишиш сифатида қарамайдилар. Уларни баён қилувчи ва таҳлилига бағишланган кўпгина китоблар нашр қилинмоқда.

2.2.6-Чизма