Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

institutsional nuqtai 
nazardan xalqaro moliya bozori 
– bu xorijiy valyuta oqimlari harakatini amalga 
oshiruvchi barcha moliya tashkilotlari, xalqaro moliya bozori ishtirokchilarining 
chegaralanganligi, xalqaro moliya bozorida asosan dollar va yevrodan foydalanish, 
xalqaro moliya bozorining unversalligi va nihoyat xalqaro moliya bozorida 
kelishuvlarni amalga oshirish jarayonlarini soddalashtirish va standartlashtirish 
bilan birga, yangi kompyuter va informatsion texnologiyalarni qo‗llanishi orqali 
takomillashtirib borilishi bilan xarakterlanadi. Yuqorida sanab o‗tilgan xalqaro 
moliya bozorining xususiyatlari shuni ko‗rsatadiki, xalqaro moliya bozori juda 
murakkab tizim bo‗lib, real tovarlar aylanmasiga bog‗liq bo‗lmagan xolda xorijiy 
valyuta resurslari va uning ishtirokchilari mustaqil muomalada bo‗ladi. 
2.3.
 
Xalqaro moliya bozorining shakllanish va rivojlanish bosqichlari. 
O„zbekistonning xalqaro moliya bozoriga integratsiyasi
Moliyaviy globallashuv jarayonlari natijasida moliyaviy resurslar oqimi, 
jumladan transchegaraviy oqimi hajmining ortishi, o‗z navbatida xalqaro moliya 
bozorining kengayishi va jahon iqtisodiyotining rivojlanishida ushbu moliyaviy 
resurslar roli oshmoqda. Mazkur jarayonlarni rag‗batlantiruvchi omillar sifatida, 
moliya 
bozorlarini 
liberalizatsiyalashuvi, 
bank 
tizimida 
kompyuter 
texnologiyalarining rivojlanishi, moliyaviy operatsiyalar sohasida hosilaviy 
moliyaviy insturmentlardan (valyuta, foiz stavkalari,aktsiyalar bilan fyuchers, 
forvard kelishuvlari va boshqalar) keng foydalanish, shuningdek, moliya 
bozorining 
faoliyat 
ko‗rsatish 
modelining 
o‗zgarishi–bank 
modelidan
2000 yy. kelib, hukmronlik qiluvchi fondga o‗tishi hamda ofshor markazlar 
faoliyatini faollashuvini ko‗rsatib o‗tish mumkin. Shu sababdan 1997–1998yy. va 
2008y. krizislarning jahon moliyaviy krizisi nom olishi ham tasodifiy emas. 
Xalqaro moliya bozori ikki tomonlama bir tomondan boshqa bozorlar 
faoliyatini ta‘minlash uchun xalqaro hisob-kitoblar tizimiga va kreditlashga xizmat 
ko‗rsatsa, ikkinchi tomondan o‗z–o‗zini ta‘minlaydigan (1990 yy. oxiri–2000 yy. 
boshi) bozorga aylandi, ya‘ni iqtisodiyotning real sektoriga bog‗liq bo‗lmagan 
xolda riskli aktivlarning moliyaviy operatsiyalardan daromad olish orqali 
faoliyatini amalga oshirmoqda
47
.
Xalqaro moliya bozorining rivojlanishi jahon puli va jahon xo‗jaligi 
aloqalarining rivojlanishi bilan birga parallel ravishda yuz beradi.
Xalqaro moliya bozori shakllanishning asosiy bosqichlari
48
: