Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti kafedrasi

3. Uzoq muddatli va qisqa muddatli maqsadlar 
Maqsadlarni qoʻyish - biznes missiyasining maxsus maqsadlar qatoriga 
aylanish jarayonidir. Ayni paytda tashkilotning har bir boʻlinmasini kerakli tomonga 
yoʻnaltirish jarayoni ham ana shunday boshlanadi. Maqsadlar menejer 
muvaffaqiyatga erishish uchun muhim deb hisoblagan har bir muhim natija uchun 
zarurdir. Maxsus muhim natijalar odatda tarmoqning miqyosi va darajasini, ishning 
rivojlanishi, investitsiyalarning qaytarilishini, dividendlarning oʻsishini, bozorning 
oʻlchamlarini, sifatli mahsulotning yoki texnologik peshqadamlikning obroʻsini, 
beqaror iqtisodiyotda ishlay olish qobiliyatini, diversifikatsiya darajasini, moliyaviy 
qudratni, iste’molchilarga xizmat koʻrsatishni, qiymat boʻyicha raqobatlasha olish 
qobiliyatini oʻz ichiga olishi mumkin. 
Mashhur kompaniyalarning maqsadlariga misol keltiramiz: 
•
Federal Express: Dunyodagi eng katta va eng yaxshi transport kompaniyasi 
boʻlish 
•
Alcan Aluminum: Eng arzon alyuminiy ishlab chiqaruvchi korxona boʻlish. 
•
General Electric: Dunyodagi eng qudratli raqobatchi boʻlish, kompaniya 
biznesining har bir sohasida bozordagi ulush boʻyicha birinchi yoki ikkinchi oʻrinni 
egallash. 
•
Atlas Corp: arzon oltin ishlab chiqaruvchi oʻrtacha ishlab chiqaruvchi boʻlish 
va oltin ishlab chiqarish hajmini yiliga 125000 unsiyaga yetkazib, 1500000 unsiyaga 
teng oltin zahirasiga ega boʻlish. 
•
Black and Decker: yangi mahsulotlar chiqarishni va biznesni globallashtrishni 
davom ettirish 
Bu yerda ham uzoq muddatli, ham qisqa muddatli maqsadlar talab qilinadi. 
Uzoq muddatli maqsadlar ikki xil boʻladi:
birinchidan, ular uzoq muddatli maqsadlarga erishish uchun bugun nima qilish 
kerakligini koʻrsatadi,
ikkinchidan bunday maqsadlarning mavjudligi menejerni uzoq muddatli 
istiqbolni hisobga olgan holda bugungi qarorlarni qabul qilishga undaydi. 
Qisqa muddatli maqsadlar izchillik bilan eng yaqin kelajakda qaysi natijalarga 
zudlik bilan erishish kerakligini koʻrsatib beradi. Ular tashkilotga tanlab olingan 
yoʻldan borish uchun kerak boʻlgan tezlikni ham, qilinishi kerak boʻlgan ishlarning 
talab qilingan darajasini ham (qachon va qanchalik koʻp ish qilish kerakligini) 

---

16 
koʻrsatadilar. 
Tashkilotning maqsad va vazifalari ochiq-oydin boʻlishi lozim. Ba’zi 
kompaniyalarning menejerlari har bir xal qiluvchi natija uchun maqsadlar 
belgilaydilar va soʻngra erishish lozim boʻlgan maqsadlar sari qat’iy harakat 
qiladilar. Odatda ular menejerlari umidga, iltimosga va yaxshi niyatlarga 
tayanadigan kompaniyalarga qaraganda gʻoliblikka yaxshiroq nomzod boʻladilar. 
Bu 
erda 
«daromadni 
maksimallashtirish», 
«xarajatlarni 
kamaytirish», 
«samaradorlikni oshirish», «savdo hajmini oshirish» kabi iboralarni ishlatmaslik 
kerak. 
Strategik fikrlash uchun maqsadlar ierarxiyasini rahbarlikning barcha 
tabaqalari uchun kompleks ravishda belgilab olish muhimdir. Bu barcha menejerlar 
uchun vazifalarni aniqlashtirishdan tashqari, ularga erishishning realligini ham 
ta’minlaydi (bu maqsadda jarayonda quyi tabaqadagi menejerlar ham ishtirok etadi). 
Maqsadni belgilashda kompaniya paychilari manfaatlarini hisobga olish. 
Paychilar kompaniyani kapital bilan ta’minlaydilar va buning evaziga oʻz 
investitsiyalaridan 
munosib 
daromad 
olish 
ulushini 
qoʻlga 
kiritadilar. 
Kompaniyaning aksionerlari uning qonuniy mulk egalari hisoblanadilar. Binobarin, 
koʻpchilik korporatsiyalarning maqsadi aksionerlarning daromadlarini imkon qadar 
koʻpaytirishdan iboratdir. Paychilar oʻz kapitallaridan ikki xil yoʻl bilan foyda 
oladilar: 
-
dividendlardan; 
-
bozorning koʻlami kengayganda (aksiyalarning bozor narxi ortganda) 
kapitalning qiymati ortishidan 
Kompaniya uchun aksionerlar daromadini oshirishning eng yaxshi yoʻli 
investitsiyalaming qaytish tezligini oshirish strategiyasidan foydalanishdir, bu esa 
kompaniya samaradorligini koʻrsatuvchi juda yaxshi indiqatordir, ya’ni uning 
samaradorligi qanchalik yuqori boʻlsa, dividend toʻlash qobiliyati shunchalik yuqori 
boʻladi. Bundan tashqari, investitsiyalarning tez qaytishi kompaniya aksiyalariga 
boʻlgan talabning kuchayishiga ham olib keladi.