Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

2.4-rasm. Traktorlarda qo’llaniladigan uch valli uzatmalar qutisining tuzilishi
(belgilar matnda keltirilgan) Traktorning uzatmalar qutisi mashina-traktor agregatini ish bajarish jarayonida tortish karshiligining chagarasi va ruxsat etilgan tezliklarda ishlashini va eng muhimi uzatma sonini to’g’ri tanlash orqali dvigatelni maqbul (optimal) rejimda, ya’ni uni 85…95 foizga yuklangan holda ishlashini ta’minlaydi.
Traktor yetakchi ko’prigining vazifasi uzatmalar qutisi validan berilayotgan burovchi momentning harakat yo’nalishini 90 gradusga burgan holda yetakchi g’ildiraklarga yetkazib berishdan iborat.
Etakchi ko’priklarning asosiy mexanizmlariga kuyidagilar: bosh uzatma, differentsial, tormozlar, oxirgi uzatmalar (g’ildirakli traktorlarda) yoki burish mexanizmi (zanjirli traktorlarda) kiradi.
SHu bilan bir qatorda g’ildirakli trakorlarda oldi, orqa yoki ikkala ko’prigi ham yetakchi bo’lishi mumkin.
Zanjirli traktorlarda asosan orqa ko’prigi, tez yurar zanjirli traktorlarda esa aksincha oldingi ko’prigi yetakchi bo’ladi. Ko’pchilik hollarda traktorning orqa ko’prigi g’ildiraklar tomonidan tushadigan asosiy yuklamani va ko’prik ichidagi tishli g’ildiraklar tishlashishidan hosil bo’ladigan kuchlanishlarni o’ziga oladigan qism hisoblanadi. SHu sababli orqa ko’prikka qo’yiladigan asosiy talablardan biri korpus detallarining mustahkamligidir. Bunday talab traktorlarning oldingi yetakchi g’ildiraklariga ham tegishli hisoblanadi.
Nazorat savollari:

1. 
   Traktor transmissiyasining vazifasini ayting.
   
2. 
   Uzatish sonini o’zgartirish usuli bo’yicha transmissiyalar qanday turlarga bo’linadi?
   
3. 
   Ilashish muftasining vazifasi nimadan iborat?
   
4. 
   Traktorning uzatmalar qutisi qanday vazifani bajaradi.
   

3- Mavzu: Traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari
Reja:
1. Traktorlar yurish qismini vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlash jarayoni;
2. Yurish qismining tuproqqa ta’siri va uni kamaytirish yo’llari.
3. Ish uskunalarining vazifasi va asosiy qismlari. Gidravlik o’rnatish sistemasi. Tirkash moslamalari