Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

2.2. Transmissiyalarning asosiy qismlari, ularning tuzilishi va ish jarayoni.
G’ildirakli va zanjirli traktorlar transmissiyasining umumiy ko’rinishi 1.13-rasmda ko’rsatilgan bo’lib, g’ildirakli traktorlarda (1.13a-rasm) uning asosiy qismlariga quyidagilar: ilashish muftasi 2, uzatmalar qutisi 3 hamda bosh uzatma 4, o’ng va chap oxirgi uzatmalardan 5 iborat orqa ko’prik kiradi. Zanjirli traktorlarda (1.13b-rasm) esa ilashish muftasi 2, uzatmalar qutisi 3 hamda bosh uzatma 4, burilish mexanizmlari 5 va oxirgi uzatmalardan 6 iborat orqa ko’prikdan tuzilgan.

2.1-rasm. G’ildirakli (a) va zanjirli (b) traktorlarning transmissiyalarini tuzilishi.
a) 1- dvigatel; 2-ilashish muftasi; 3-uzatmalar qutisi; 4-bosh uzatma; 5-oxirgi uzatma; 6-etaklovchi g’ildiraklar; 7-diffrentsial; 8-orqa quvvat olish vali; 9- yon quvvat olish vali.
b) 1- dvigatel; 2-ilashish muftasi; 3-uzatmalar qutisi; 4- bosh uzatma; 5-burilish mexanizmlari; 6-oxirgi uzatma; 7-etaklovchi yulduzchalar; 8-orqa quvvat olish vali.


Ilashish muftasi traktor dvigateli bilan uzatmalar qutisi orasida joylashgan bo’lib, odatda dvigatel maxovigiga o’rnatiladi. Qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan traktorlarda asosan friktsion ilashish muftalari qo’llaniladi. Ilashish muftasi quyidagi vazifalarni bajaradi. Mashina traktor agregati ishlayotganda dvigatelning tirsakli valida hosil qilingan burovchi momentni transmissiya valiga ishonchli uzatilishini ta’minlaydi hamda yuklanishlar keskin oshib ketganda transmissiya detallarini shikastlanishdan saqlaydi. SHu bilan birga ehtiyoj bo’lganda dvigatelning tirsakli valini transmissiya validan ajratish yoki ularni bir-biriga ravon qo’shishni ta’minlaydi. Ilashish muftalari asosan kuyidagicha tafsiflanadi:
1. Burovchi momentni uzatish usuliga qarab - friktsion (ishqalanish kuchi), gidravlik (ishchi suyuqlikni dinamik yoki satatik bosimi) va elektromagnit (magnit maydoni kuchi) turlarga bo’linadi.
2. Ishqalanish yuzalarni shakliga qarab – diskli, konussimon o’qli va tasmali.
3. Yetaklanuvchi disklar soni qarab - bir, ikki va ko’p diskli.
4. Boshqarish mexanizmining konstruktsiyasiga qarab - doimiy qo’shilgan, hamma vaqt qo’shilmagan
5. Ilashish muftasi detallari orqali uzatilayotgan quvvat kuchi okimlari soni bo’yicha - quvvatni bir okimli, ya’ni dvigateldan kelayotgan barcha quvvat transmissiyaga uzatiladi hamda ikki okimli - dvigateldan keltirilayotgan quvvatni bir qismi transmissiyaga, kolgan qismi esa quvvat olish vali (QOV) yuritmasiga uzatiladigan turlarga bo’linadi. Traktorlarda asosan bir yoki ikki diskli, friktsion, doimiy qo’shilgan, ikki oqimli ilashish muftalari qo’llaniladi