Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

I sort
– 7...11%, 
II sort
– 8...12%, 
III sort
– 9...13%, 
IV sort
– 11...14%. 
4. CHigitli paxta sushilkalari 
Paxta tozalash zavodlari va paxta tayyorlash punktlarida chigitli paxtani quritish 
uchun SXN-ZM, 2SBS va 2SB-10 markali sushilkalar ishlatiladi. 
SXN-ZM markali sushilka.
Bu sushilka to’g’ri oqimli, parrakli sushilka bo’lib, 
boshqa sushilkalardan farqi chigitli paxta quritilish vaqtida mayda iflosliklardan ham 
qisman tozalanadi. Sushilka (2-racm) uch bosqichli birlashtirilgan quritish barabanlari 
1 
dan iborat bo’lib, ular ichida parraklar 
2 
aylanadi. 
 
2-rasm. Chigitli paxta komponentlari 
namligining uning o’rtacha namligiga 
bog’liqligi: 
1 – chigit; 2 – chigitli paxta; 3 – tola.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Nam paxta ta’minlagich 
3 
orqali yuqoridagi birinchi barabanga tushadi va valda 
vintsimon joylashgan parrak 
4 
larning ta’siriga beriladi. Truba 
5 
orqali kelayotgan quritish 
agenti (250°C gacha qizdirilgan havo) birinchi barabanga kirib paxta bilan aralashadi. 
Parraklarning aylanishi natijasida paxtaning ayrim pallalari barabanning yuqori qismiga 
otiladi va issiq havo bilan aralashib namligini qisman yo’qotadi. CHigitli paxta parraklar 
ta’sirida chiqish teshigi tomon surilib, ikkinchi quritish barabaniga o’tib ketadi. 
Ikkinchi quritish barabani ichida shu ish qaytarilib, qo’zg’almas to’rli sirt 
6 
orqali 
mayda iflosliklar paxtadan ajraydi. Keyin chigitli paxta pastki uchinchi barabanga o’tadi 
va bunda ham paxtani quritish va iflosliklardan tozalash protsessi ikkinchi barabandagidek 
qaytariladi. Quritilgan chigitli paxta vintli shnek 7 orqali, namlikka to’ydirilgan quritish 
agenta (havo) esa truba 
8 
bo’ylab tashqariga chiqariladi. Sushilkada chigitli paxtadan 
ajratilgan mayda iflosliklar vintli shnek 
9 
orqali tashqariga chiqarib yuboriladi. 
Sushilkada issiqlikni ortiqcha sarflamaslik uchun quritish barabanlari va issiq havo 
o’tadigan trubalar issiqlik saqlaydigan sostav bilan suvab qo’yiladi. CHigitli paxta 
sushilka ichida 45 sekuntdan 55 sekuntgacha bo’ladi. Sushilka ishlab turganda pastki 
barabandan chiqayotgan havoning temperaturasi 70...105°C gacha bo’lishi mumkin. 
Sushilkaning ish unumi quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
 
bunda: 
— sushilkaning nam paxta bo’yicha ish unumi; 
 
— sushilkaning quruq 
paxta bo’yicha ish unumi; 
— 
chigitli paxtaning boshlang’ich namligi, %; 
— 
quritilgan paxtaning namligi; %; 175 — sushilkaning namlik bo’yicha ish unumi, 
amaldagi hisobotlarda o’zgarmas son hisoblanadi. 
Quritilgan paxtaning namligi, temperaturasi va ishlatilib chiqayotgan havoning 
namligi orasidagi bog’lanish 2-jadvalda ko’rsatilganday bo’lishi kerak. 
2-jadval.