Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

ishlanish shartlari 
Namligi, 
% 
Iflosligi, 
% 
Tolalardagi nuqsonlar, % 
ifloslik 
nuqsonlar 
Sushilkadan o’tkazilmagan 
14,2 
13,6 
12,4 
18,5 
Sushilkadan o’tkazilgan 
10,1 
13,3 
6,3 
12,5 
 
Mashinaning tozalash effekta chigitli paxtadagi iflos qo’shilmalarning miqdoriga 
qarab o’zgaradi: iflos qo’shilmalar qancha ko’p bo’lsa, tozalash vaqtida shuncha ko’p 
ajraladi. Agarda chigitli paxtada iflos aralashmalar miqdori 0,5 dan kam bo’lsa bunday 
chigitli paxtani zavodda ishlaganda tozalash tsexidagi mashinalarni ishlatmasa ham 
bo’ladi. CHunki paxtani qayta ishlaganda keraksiz mashinalar ham ishlatilsa, tolada 
qo’shimcha nuqsonlar paydo bo’ladi. 
1-rasm. Tozalash tsexi sxemasi: 
1 —kolosnikli arrali tozalagich; 2 — cho’michli elevator; 3- A- 12 markali shnekli 
tozalagich. 
2. Paxta tozalash zavodining tozalash tsexi 
Paxta tozalash zavodlarida chigitli paxtani dastlabki ishlash texnologik protsessiga 
kiritilgan tozalash mashinalari o’rnatilgan tsexlar zavodning asosiy tsexlari qatoriga kiradi. 
Bu tsexlar quvvati jihatidan ikki tipga bo’linadi: bir batareyali zavodlarda tozalash tsexlari 
bir soatda 10...12 t, ikki batareyali zavodlarda esa shundan ikki hissa ko’p paxta tozalaydi. 

---

Agar chigitli paxta saqlanadigan ombor va maydonlar zavodning bosh binosiga 200 
m dan yaqin masofada joylashgan bo’lsa tozalash tsexi bosh binoga qo’shib quriladi, 
chigitli paxtani saqlash zonasi bosh binodan 200 m dan uzoqda joylashgan bo’lsa, tozalash 
tsexi asosiy binodan 100...150 m narida quriladi. Bu holda tozalash tsexi operativ ombor 
bilan bosh korpus orasiga joylashadi. 
CHigitli paxtaning ifloslik darajasiga va tozalash planiga qarab, tozalash tsexining 
mashinalarini har xil tartibda ishlatish mumkin: 
1) mashinada terilgan, ifloslik darajasi yuqori paxtani qayta ishlash uzluksiz 
texnologik protsessi — quritish-tozalash tsexi, tozalash tsexida qo’shimcha quritish va 
zavodning asosiy tsexlari (bosh korpus); 
2) ifloslik darajasi va namligi unchalik yuqori bo’lmagan paxtani qayta ishlash 
uzluksiz texnologik protsessi — quritish-tozalash tsexidagi mashinalarni ishlatmasdan 
tozalash tsexidagi mashinalarning hammasini ishlatib yoki faqat mayda iflosliklardan 
tozalash mashinalarini ishlatib, keyin bosh korpusdagi mashinalarni ishlatish. 
1- rasmda ikki batareyali paxta tozalash zavodi uchun mo’ljallangan tozalash 
tsexining sxemasi ko’rsatilgan, Bu tsexga har batareyada oltita CHX-ZM-2 arrali barabanli 
tozalagichlar, ikkita 6A-12M shnekli tozalagich, bir dona SS-15M separatori, bir dona EX-
15 elevatori o’rnatilgan. 
Kuritish-tozalash tsexida quritilgan yoki omborda saqlanayotgan chigitli paxta 
pnevmotransport yordamida separatorga uzatiladi, shunda u UTP-15 tosh tutgichdan o’tadi 
va yirik iflosliklardan tozalanish uchun arrali barabanli tozalagichlarning taqsimlovchi 
shnekiga beriladi. Arrali barabanli tozalagichlardan chiqqan chigitli paxta yig’uvchi 
shnekda to’planib qiya shnek orqali mayda iflosliklardan tozalanish uchun shnekli 
tozalagichlarga uzatiladi. Agar chigitli paxtada yirik iflosliklar bo’lmasa uni arra barabanli 
tozalagichlardan o’tkazish shart emas.