Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

 
2. CHigitli paxtani quritish usullari 
Dalalarda teriladigan I sort chigitli paxtaning namligi uni terish usuliga va vaqtiga 
qarab, quyidagi chegaralarda o’zgarishi mumkin.
Terish usuli: 
 
Namligi, % 
birinchi mashina terimi 
13...16 
ikkinchi mashina terimi 
12...15 
mashinada terilgan ko’sak paxta 
30 gacha 
qo’lda terilgan paxta 
8...10 
Ob – havo sharoitiga qarab, ayniqsa past sort chigitli paxta namligi keltirilgan 
chegaradan yuqori bo’lishi mumkin. 
CHigitli paxta saqlanish davrida o’zining tabiiy xususiyatlarini yo’qotmasligi va 
undan chiqadigan tola va chigitning sifatini yaxshi holda olish uchun uni o’z vaqtida 
quritish va iflosliklardan tozalash kerak. 
Hozir nam chigitli paxtani quritishning ikki usuli bor:
tabiiy quritish
— qo’l bilan terilgan chigitli paxtani dala sharoitida, 
ochiq 
maydonchalarda quyosh nurida (oftobda) quritish; 
sun’iy quritish
— mashinada terilgan chigitli paxtaning hamma sortlarini va qo’lda 
terilgan paxtaning past sortlarini har xil konstruktsiyali maxsus sushilkalarda quritish. 
Oftobda quritish usuli chigitli paxtaning namligini 2...3% ga kamaytirish zarur 
bo’lganda keng qo’llanadi. Buning uchun brigada shiyponlarida maxsus maydonchalar 
tekislab, ularning sirti somonli loy bilan suvaladi yoki asfalьtlanadi. Quritiladigan chigitli 
paxta namligiga qarab 10...15 sm qalinlikda maydonchaga oftobda yoyib qo’yiladi va 
quritishni tezlatish uchun vaqt-vaqti bilan aralashtirib, ag’darib turiladi. 
CHigitli paxtani sun’iy quritish uchun paxta tozalash zavodlariga va zavoddan 
tashqaridagi paxta tayyorlash punktlarida maxsus quritish tsexlari quriladi. Bunday 
tsexlarda namligi va iflosligi normadan yuqori bo’lgan chigitli paxtalar quritib tozalanadi. 
Quritish-tozalash tsexlarida o’rnatilgan sushilkalar chigitli paxtaga issiqlik berish 
usuliga qarab aerofontan, kamerali, shnekli va barabanli bo’lishi mumkin. Paxta tozalash 
sanoatida namlikni ko’p olish va quritilgan paxtani ko’p chiqarish jihatidan ish unumi 
yuqori hisoblangan har xil konstruktsiyadagi barabanli sushilkalar ishlatiladi. Boshqa 

---

sushilkalarga qaraganda barabanli sushilkalarda quritish agentining temperaturasi yuqori 
va ularni ishlatish oson.