1- labaratoriya ishi (4-soat) mavzu: G‘O‘zadan olinadigan mahsulotlar

1- LABARATORIYA ISHI (4-soat)
MAVZU: G‘O‘ZADAN OLINADIGAN MAHSULOTLAR.
Ishdan maqsad: G‘o‘za o‘simligining turlari bilan tanishish. Ularning biologiyasi va rivojlanish davrini o‘rganish, paxtadan olinadigan mahsulotlar haqida ma’lumotlarga ega bo‘lish. Chigitli paxta va undan olinadigan mahsulotlarga nisbatan belgilangan me’yorlar, ularni standartlash va sertifikatlash to‘g‘risida ma’lumot olish.

Topshiriq:

1. G‘o‘za o‘simligining kelib chiqishi, biologiyasi va turlari haqida ma’lumot bering.
2. G‘o‘zaning rivojlanish davrini tushuntiring va rivojlanish davrlarini rangli tasvirda chizing.
3. CHigitli paxta va undan olinadigan mahsulotlar sxemasini chizing.
4. Quyida keltirilgan standartlarning mazmuni haqida ma’lumot bering: O‘zDst 615-2008, O‘zDst 643-2008, O‘zDst 592-2008, O‘zDst 593-2008, O‘zDst 644-2006, O‘zDst 604:2006.
Ishni bajarish uchun kerakli jixozlar:
1. Quritilgan g‘o‘za o‘simligining gerbariysi.
2. O‘zbekistonda ekiladigan o‘rta va ingichka tolali paxtaning seleksiya navlari keltirilgan ko‘rgazmali qurol.
3. Rangli qalamlar.
4. Paxta va undan olinadigan mahsulotlar ko‘rgazmali taxtasi.
5. O‘zbekiston davlat standartlari.
Ishning qisqacha mazmuni
Respublikamiz mustaqilligining 21 yilligida Prezidentimiz I.A.Karimov nutq so‘zlab, davlatimiz shu davrda erishgan yutuqlari to‘g‘risida to‘xtalib, ayniqsa xalq boyligi bo‘lgan paxtamizga hozirga kelib juda ko‘p xorijiy davlatlardan qiziquvchilar-ya’ni xaridorlar ko‘payganini aytib o‘tdi. Demak, o‘zbek paxtasi jahonda yuqori o‘rinlarga chiqib boryapti. Bu esa ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini yanada oshirish lozimligini, paxtani qayta ishlash texnika va texnologiyalarini yangi zamonaviy uskunalar bilan jixozlashni taqazo etadi.
Hammamizga ma’lumki, ishlatilishi hajmi jihatidan paxtaga teng keladigan birorta qishloq xo‘jaligi mahsuloti yo‘q. To‘qimachilik mahsulotlari bilan xalq talabini ta’minlashda paxta eng muhim va asosiy o‘rin tutadi.
Mamlakat iqtisodiyotida paxta o‘z ahamiyati bilan bug‘doy, yoqilg‘i, metall va boshqa muhim xom ashyo turlari bilan bir qatorda turadi va paxtani qayta ishlash sanoatida asosiy xom ashyo bo‘lib xizmat qiladi. Paxta tolasi va momiq esa to‘qimachilik, kimyo va boshqa sanoat tarmoqlari korxonalari uchun yarim tayyor mahsulot hisoblanadi.
Paxtadan gazlama, sun’iy ipak, teri, foto va kinolentalar, sovun, lak, kunjara, em–xashak, ishlatiladigan qog‘oz, karton, o‘g‘it, o‘simliklarni himoya qilish moddalari, spirt, limon va olma kislotasi, oziq-ovqat uchun ishlatiladigan oqsil, atir-upa tayyorlash sanoati va boshqa shu kabi juda ko‘p tur xil mahsulotlar olinadi.
Paxta g‘o‘zasi malvali oilasiga mansub bo‘lgan mustaqil Gossipium nomi bilan ataladigan botanik turdir. SHuningdek, kanop, gibiskue, xitoy atirguli, dukkakli o‘simliklar, dag‘al kanop xam shu oilaga kiradi. Paxta g‘o‘zasining 38 turi mavjud bo‘lib, ulardan to‘rtta turi madaniylashtirilgan:
Gossipium hirzitum /Gossipium xirzitum,
Gossipium barbadenze /Gosspium barbadenze,
Gossipium herbaseum /Gosspium xerbaseum,
Gossipium arbareum /Gossipium arbareum.
Respublikamizda ulardan ikki turi-Gossipium xirzitum (Meksika o‘rta tolali g‘o‘zasi) va Gossipium barbadenze (Peru ingichka tolali g‘o‘zasi,) ekiladi (1-rasm).