Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

Paxta tolasining uzunligi, mm
Chiziqli zichlikni aniqlash uchun
tortimcha massa, mg
35,1 gacha
 
35-45
 
35,2 – 45,1
 
40-45
 
45,2 va undan yuqori
 
50-60
 
 
Qo’l bilan taram tayyorlanadi, keyin №1 qisqichi va tirgovichlari bor taxtacha 
yordamida bir cheti tekis taram tayyorlanadi. Taxtachada tayyorlangan taram pinset 
yordamida olinib, uning tekis cheti chap qo’lning barmoqlari bilan qisiladi va qaytadan №1 
qisqichi yordamida tirgovichlari bor taxtachaga qo’yiladi. So’ngra taram millimetr 
qog’oziga ko’chiriladi. Taramning tekis chetiga qarama-qarshi tomonidagi chetidan №1 
qisqichi yaqinlashtirilib, tekis chetidan 2-jadvalda berilgan A masofada taram qisiladi. 
2-jadval 
Paxta toloasining
uzunligi, mm
Taramning tekis chetidan 
tarash uchun qisilgan A 
masofa, mm
Qirqgichga taramni 
o’rnatishdagi
B o’lcham, mm
35,1 gacha
 
16 
5 
35,2-45,1
 
20 
7 
45,2 va undan 
yuqori
 
25 
9 
Qisilgan taram: avval siyrak - 10 igna/sm, so’ng zich - 20 igna/sm li metal taroq bilan 
taraladi. Taram asta-sekin: birinchi marta tekis chetiga yaqin, ikkinchi – uzoqroq va 
uchinchi – qisqich yonidan boshlab taraladi. Keyin taram № 1 qisqichdan bo’shatilib, 
taralgan qismi chap qo’l bilan to’liq qisiladi va qolgan qismi avval siyrak, so’ngra zich 
taroqda ikki marta taraladi. Umumiy soni taxminan 2500-3000 tolaga teng bo’lgan taralgan 
taramdan №1 qisqichi yordamida tola uzunligi bo’yicha 10 dan kam bo’lmagan 

---

guruhlarning xar birini predmet oynachalariga taxlanadi. Har bir juft predmet 
oynachalaridagi tolalarning soni 120-250 marta kattalashtiruvchi mikroskop yordamida 
sanaladi. Sanalgan tolalar pinset yordamida ehtiyotlik bilan bir tutamchaga tolalarning bir 
cheti bir chiziqda qoladigan qilib yig’iladi. Olingan tola tutamchasi taroq bilan taraladi. 
Taraganda chiqqan tolalar soni umumiy tolalar sonidan olib tashlanadi. 
Keyin tutamcha qirqgichga tolalarning egri-bugriligini taramni tortish yordamida 
yo’qoladigan qilib joylashtiriladi. Qirqgichga taramni o’rnatishda uning ekis chetidan 
qoldiriladigan B masofa 2 – jadval bo’yicha olinadi.
Taramning (10,0±0,1) mm uzunlikdagi qirqilgan o’rta qismi GOST 10681 bo’yicha 
klimatik sharoitda 1 soat davomida saqlanadi. So’ngra VT-20 torsion torozida 0,05 mg 
aniqlikda tortiladi. 
Chiziqli zichlikni havo o’tkazuvchanlik bo’yicha aniqlash usuli LPS-4 qurilmasida 
O’z RST 618 ning 6,2 bandi bo’yicha bajariladi.