Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

O’lchash sharoiti. 

---

Namunalarni sinashdan avval GOST 10681 bo’yicha standart klimatik sharoitda, 
harakatdagi havo oqimi ostida 4 soat yoki 12 soat davomida harakatsiz havo oqimi ostida 
yoki namuna massasi o’zgarishi 2 soat ichida 0,25% dan oshmagan xollarda undan kam vaqt 
davomida saqlanadi.
LPS-4 qurilmasi tajriba o’tkazishdan avval namuna O’zDSt 618 bo’yicha klimatik 
sharoitda saqlanadi. 
O’lchashga tayyorgarlik. 
Dinamometrdan foydalanish shart sharoitlariga muvofiq tekshirish va standart 
namunalarda nazorat sinovlari o’tkazib ko’rsatkichlarni aniqlash tavsiya etiladi.
Agar solishtirma uzilish kuchini standart namunalarning ruxsat etilgan me’yorlardan 
yuqori bo’lgan takroriy xatosi mavjud bo’lsa, sinov natijalariga maxsus to’g’irlov 
koeffisiyenti belgilash ruxsat etiladi. To’g’irlov koeffisiyenti L – standart namuna 
solishtirma uzilish kuchining me’yorlangan kattaligini dinamometrda olingan haqiqiy 
solishtirma uzilish kuchiga nisbatiga teng. To’g’irlov koeffisiyenti aniqlash belgilangan 
tartibga ko’ra tasdiqlangan qo’llanmaga muvofiq aniqlanadi.
Bunda dinamometr tekshiruv qo’llanmasi bo’yicha belgillangan texnik va metrologik 
ko’rsatkichlarga muvofiq kelishi kerak.
Sinash uchun namuna O’zDSt 604 yoki O’zDSt 614 bo’yicha tanlab olinadi. 
O’lchashlarni bajarish. 
Pressli qisqichli dinamometrda yassi tutamli tolalarni uzish usuli.
Yakuniy plitadan 
MPU-1 yordamida taram tayyorlab olinadi, uni siyrak ignali tarmoqda (1 sm.da 10 igna) 
taraladi va pressli qisqichlariga joylab tolalarni qisqichdan chiqib turgan qismi qirqib 
olinadi. Bunda tolalar soni sanalmaydi.
Qisqichlar bloki dinamometrning qisqich ushlashlariga o’rnatiladi, bunda qisqich 
berkitkichlari chap tarafda bo’lishi kerak. Taramcha uzib olingandan so’ng blok qisqich 
ushlagichdan olinadi va hamma tolalar uzilishda ishtirok etilganligi tekshiriladi. Agar 
hamma tolalar uzilishda ishtirok etmasa, yoki qisqichlarga nisbatan burchak ostida notekis 
uzilgan bo’lsa, ushbu tajriba noto’g’ri xisoblanadi. So’ngra blok qisqichga o’rnatiladi. Kalit 
bilan yuqori va pastki qisqichlar vintlar bo’shatilib, traversiya yuqoriga ko’tariladi. Pinsent 
yordamida uzilgan taramchalarni avval birinchi yarmini, so’ngra ikkinchi yarmi chiqarib 
olinadi, va vaqtincha ikkita buyum oynachalari orasiga joylanadi. Barcha taramchalar uzib 
olingandan so’ng, uzilgan bo’laklar birga taxlanadi va GOST 10681 bo’yicha klimatik 
sharoitda 1 soat davomida saqlab vazni o’lchanadi. Massa qiymati 0,05 mg aniqlikda 
yoziladi.