Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

Qutublangan yorug’lik nuri ostida tola 
namunasinig pishganlik darajasi 
Paxta navidan kelib chiqib pishganlik 
darajasidagi guruxlarda tola miqdori 
 
 
 
 
I - gurux 
II - gurux 
Sara nav 
II nav 
 
 
III - gurux 
IV - gurux 
IV nav 
VI nav 
2-rasm. Qutublangan yorug’lik nuri ostida tola namunalarining ko’rinishi 

---

O’LCHASH NATIJALARINI HISOBLASH. 
Qutblangan yorug’likda pishib etilganlikni aniqlash usuli.
Har bir ko’rinish qismda 1, 2, 3 va 4 pishib etilganlik guruhlariga tegishli paxta 
tolalari soni sanaladi. So’ngra umumiy yig’indi 100% deb hisoblanib, har bir guruhning 
pishib etilganligi (A) necha foyizligi hisoblanadi.
Har bir guruh pishib etilganlik koeffisienti K
1
, K
2
, K
3
va K
4
4-jadval bo’yicha 
tolaning 1-guruh pishib etilganligi foyiz miqdoriga ko’ra aniqlanadi.
Pishib etilganlik koeffisienti o’rtacha ulushlik qiymati (K) quyidagi formulada 
hisoblanadi. 
𝐾 =
𝐴
1
∗ 𝐾
1
+ 𝐴
2
∗ 𝐾
2
+ 𝐴
3
∗ 𝐾
3
+ 𝐴
4
∗ 𝐾
4
100
 
bu erda A
1
,A
2
,A
3
,A
4 
- to’rtta pishib etilganlik guruhining % miqdori; K
1
,K
2
,K
3
,K
4
– 
1-pishib etilganlik guruhining % miqdoriga muvofiq, 4 ta guruh tolalarining pishib 
etilganlik koeffisienti.
Hisoblash to dastlabki ikkinchi o’nlik belgisiga aniqlik bilan amalga oshiriladi va 
birinchi o’nlikka yaxlitlanadi.
NAMUNANING HAVO O’TKAZUVCHANLIGI BO’YICHA PISHIB 
ETILGANLIKNI ANIQLASH USULI. 
Tajribadan o’tkazilgan to’rtta namunaning qiymatlari mazkur standartning 1.1. bandi 
talablarini qoniqtirsa, LPS-4 qurilmasi ko’rsatkichlari bo’yicha o’rtacha arifmetik qiymatda 
Pa (suv ustuni mm) da hisoblanadi.
Tajribadan o’tkazilgan to’rtta namuna natijalari 1.1 bandi belgilangan qiymatdan 
oshib ketsa, yana to’rtta yangi namunada tajriba takrorlanadi va 1.1 bandga to’g’ri kelishi 
tekshiriladi.
Band bo’yicha ruxsat etilgan qiymatga muvofiq kelmaslik takrorlansa, barcha
sakkizta namuna natijalari bo’yicha o’rtacha arifmetik qiymat hisoblanadi.
Hisoblangan qiymatlarga ko’ra, tasdiqlangan jadval bo’yicha, g’o’zaning seleksion 
naviga qarab, paxta tolasining pishib etilganlik koeffisienti tuzatma hisobga olingan holda 
(agar namuna klimatik sharoitda saqlanmagan bo’lsa) aniqlanadi.
Tuzatma LPS-4 qurilmasini ishlatish bo’yicha qo’llanmaga muvofiq aniqlanadi.