Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

O‘rta Osiyo qovunlari.
 
Bular mevalarining juda sershira, tarkibida qand moddasi 
boshqalarga nisbatan ko‘p bo‘lishi va o‘ta mazaliligi bilan ajralib turadi. Poyasi, ya’ni 
palagi uzun, qattiq tuklar bilan qoplangan, barglari yirik, o‘yilmagan. Epta, o‘rta va 
kechpisharligi, 
mevalarining 
shakli, 
katta-kichikligi, 
meva 
etining 
rangi, 
strukturasining xilma-xilligi kabi qator belgi va xusususiyatlariga qarab, 4 turga 
ajratiladi. Bularga xandalaklar, amiri va zard qovun turlari kiradi. Shuningdek, 
kassaba turining gurbek — gurvaklar va hassanbey — xasanboy variatsiyasiga xos 
navlar kiradi. 
M. chandalak — xandalaklar.
Mevalari nisbatan mayda 0,5—2,0 kg og‘irlikda 
bo‘lib, dumaloq, yoki sal yassi tortgan bo‘ladi. Meva yetilganda bandidan ajraladi. 
Mevalarining yuzi salgina segmentlangan, po‘sti juda siyrak to‘rli, yumshoq. Meva eti 
sersuv, xushbo‘y, ipsimon, ba’zan juda mayin, tarkibidagi qand moddalari o‘rtacha 
miqdorda (6—8%). Meva bo‘shlig‘i katta, plasentalari nam, yaxshi saqlanmaydigan 
va tashishga uncha yaroqli bo‘lmagani uchun mahalliy iste’mol extiyojlariga 

---

219 
ishlatiladi. Bu turga mansub navlar ertapishar xususiyatga ega bo‘lganligi tufayli katta 
ahamiyatga egadir. 
Handalaklarning urug‘i unib chiqishidan to pishib yetilguncha atigi 60—80 kun 
o‘tadi. Bu turga mansub navlar iyunning ikkinchi o‘n kunligidan boshlab yetiladi. 
Unga O‘rta Osiyoda keng tarqalgan barcha yumshoq etli, ertapishar va yozgi navlar 
kiradi. O‘zbekistonda bu turning quyidagi navlari ko‘p ekiladi: Xandalaklar (Sariq 
xandalak, Handalak ko‘kcha 14, Beshak xandalak, Zaami 672 va boshqalar), Cho‘gari 
(Buharka 944), Zamcha, Obi-novvot, Kamol-kal, Bosvoldi, Bo‘ri-kalla, Ko‘k kalla 
po‘sh, Zarmeton, Dag‘bedi, Asati, Urganchi, Qora-qosh va boshqalar.