Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

O‘rta Osiyo qovunlari
, mevalarining har xil muddatlarda pishib yetilishi, 
mevalarining turli shakllarda va katta-kichiklikda bo‘lishi, ayniqsa shirin-shakarligi va 
mazasi bo‘yicha dunyoda tengi yo‘qdir. Bu sohada O‘zbekiston polizchilikning eng 
qadimiy o‘lkalaridan ekanligi va qovunlarining rang-barangligi bilan ajralib turadigan 
diyorligini fahrlanib ta’kidlash joiz. 
Kichik Osiyo qovunlari
madaniy shakllari va navlari xilma xil bo‘lib, barchasi 
bitta botanik tur M. cassaba ga mansubdir. Ahamiyati jihatidan O‘rta Osiyo 
qovunlaridan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Poyalari uzun, ammo nisbatan ingichka va 
ancha noziq, mayin tukchalar bilan qoplangan. Barglari sal o‘yilgan, o‘rtacha 
kattalikda, barg bandlari ancha kalta. Mevalari sharsimon yoki tuxumsimon. Meva 
bandida odatda o‘simtasi bo‘ladi. Mevasi qattiq, lekin sersuv, o‘t mazasini beradi. 
Saqlab qo‘yilganda mevalarining bu mazasi yo‘qolib ketadi va qand miqdori 10—12 
foizgacha boradi. Meva bo‘shlig‘i yaqqol sezilmaydi, chunki uni urug‘li plasentalar 
to‘ldirib turadi. 
Kichik Osiyo qovunlari biologik xususiyatlariga ko‘ra yozgi kassabalar, kuzgi-
qishki kassabalar hamda gurvaklarga bo‘linadi. 
Yozgi kassabalar mevalari nisbatan mayda, sharsimon shaklda bo‘lib, yuzasi 
silliq. Bular Kichik Osiyoda ekiladigan ertapishar navlar va saqlab qo‘yishga 
yaramaydigan AQSh navlaridan iborat. Jukovskiy kassabasi keng tarqalgan nav bo‘lib 
hisoblanadi. 
Kuzgi-qishki kassabalarning mevalari birmuncha yirik bo‘lib, yuzasi g‘adir-
budir. Kechroq yetiladi. Ko‘pincha dalada to‘la yetilmaydi va saqlab qo‘yilgandagina 
maromiga yetadi. 1-3 oy muddatgacha saqlanadi. Ko‘p ekiladigan navlariga Oltin 
go‘zal, Hasanboy kabilar kiradi. 
Gurvaklar — M. cassaba turiga mansub bo‘lsa ham, o‘ziga xos alohida 
biomorfologik guruhni tashkil qiladi. Turkmaniston va O‘zbekistonning shimoliy 
qismida, ya’ni Xorazm vohasi — Amudaryoning quyi qismida ko‘p ekiladi. 
Mevalarining shakli sharsimon yoki tuxumsimon. Meva bandida o‘simtalarining 
bo‘lmasligi, meva yuzasi silliq bo‘lishi bilan boshqa kassabalardan farq qiladi. Jaydari 
gurvak, Ko‘k gurvak, Ola gurvak, Qora gurvak, Oq gurvak navlari shular qatoriga 
kiradi.