Kimyo va kimyo korhonalarini jadal suratlarda o’sib rivojlanib borishi mamlakatimizning hozirgi kundagi moliyaviy inqirozni oldini olishga katta xissa qo’shmoqda

Kirish
Kimyo va kimyo korhonalarini jadal suratlarda o’sib rivojlanib borishi mamlakatimizning hozirgi kundagi moliyaviy inqirozni oldini olishga katta xissa qo’shmoqda. Kimyo sanoati va ishlab chiqarilgan kimyoviy mahsulotlar mustaqilligimizning moddiy – tehnikaviy bazasini yaratishda muhim o‘rin tutadi. Bundan tashqari kimyoviy sanoatning tez suratlarda rivojlanishdagi asosiy sharoitlardan biri, sanoatni xom ashyo bilan yetarlicha darajada ta‘minlash, undan to‘la va to‘g‘ri foydalanishdan iboratdir.Farg'ona viloyati o'zining yer osti va yer usti boyliklari, rivojlangan sanoat va kommunikatsiya tarmoqlari, boy mehnat resurslari bilan mamlakatimiz taraqqiyotida alohida o'rin tutadi. Keyingi vaqtda birgina Farg'ona neftni qayta ishlash zavodi 89 million dollar miqdordagi investitsiya va kreditlar hisobiga tubdan modernizatsiya qilindi. Farg'ona azot ishlab chiqarish birlashmasiga qariyb 95 million dollarlik investitsiya jalb etilishi uning salohiyati keskin yuksalishiga olib keldi. "O'zkimyosanoat" davlat aksiyadorlik kompaniyasi tizimida muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, yuqori samarali texnologiyalar va uskunalarni boshqarishning yangi tizimlarini qo'llash yo'li bilan ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, kimyo sanoati korxonalarining ekologik xavfsizligini ta'minlash singari masalalar kompaniya faoliyatining asosiy yo'nalishlaridandir.Bugungi kunda kompaniya tizimidagi korxonalarda mineral o'g'itlar, sun'iy tolalar, polimer materiallar, energetika, kimyo sanoati uchun kimyoviy reagentlar, o'simliklarni himoya qilish vositalari, defoliantlar, chigit ekishda ishlatiladigan plyonkalar singari 150 turdan ko'proq mahsulot ishlab chiqarilmoqda. Ularning o'nlab turlari eksport qilinmoqda.O‘zbekiston respublikasi kimyo sanoati yuzlab turdagi xalq va qishloq xo‘jaligi uchun zarur bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarishda shular jumlasiga kiradi. Bularga: -”Navoiyazot” AJ, -Chirchiq elektrokimyo ishlab chiqarish birlashmasi, -Samarqand va Olmaliq kimyo zavodlari va bularga yana O‘zbekistonda katta zavod -”Farg‘onaazot” A.J. misol bo‘ladi. Hozirgi kunda azot ishlab chiqarish kimyo sanoatini asosiy
4 bo’lib nihoyatda rivojlanib bormoqda. Uning rivojlanishida qishloq xo’jaligini azotli o’g’itlar bilan taminlash sanoatda esa turli azot saqlovchi birikmalarni olishda ahamiyati nihoyatda katta. Azotli o’g’itlar va birikmalarni olishda ishlatiladigan asosiy xom ashyo bo’lgan azot elementi asosan atmosfera havosi tarkibidan o’ta sovitish usuli bilan ajratib olinadi, hamda ishlab chiqarish uchun beriladi. Sanoati kun sayin o‘sish va qishloq xo‘jalik mahsulotlariga talab ortishi bilan mineral tuzlarga (o‘g‘itlarga) bo‘lgan ehtiyoj ortib bormoqda. Hozirgi kunda insoniyat oldida turgan muammolardan biri ozuqa mahsulotlarini va sanoatni xom ashyo bilan ta‘minlashdir. O‘zbekiston Respublikasida ham kimyo sanoatiga katta e’tibor berilib, yangidan yangi ishlab chiqarish korxonalarini bunyod etish, yangi ishchi o‘rinlarini yaratish, import hajmini kamaytirib, eksport hajmini oshirish bugungi kunning dolzarb vazifasiga aylantirilgan. "O'zkimyosanoat" davlat aksiyadorlik kompaniyasi tizimida mazkur qaror ijrosi yuzasidan muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, yuqori samarali texnologiyalar va uskunalarni boshqarishning yangi tizimlarini qo'llash yo'li bilan ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, kimyo sanoati korxonalarining ekologik xavfsizligini ta'minlash singari masalalar kompaniya faoliyatining asosiy yo'nalishlaridandir.Hozirgi kunda qishloq xo’jaligini rivojlantirishda ammiak ishlab chiqarishning ahamiyati juda kattadir.Hozirgi kunda azot ishlab chiqarish kimyo sanoatini asosiy tarmoqlaridan biri bo‘lib nihoyatda rivojlanib bormoqda. Uning rivojlanishida qishloq xo‘jaligini azotli o‘g‘itlar bilan taminlash sanoatda esa turli azot saqlovchi birikmalarni olishda ahamiyati nihoyatda katta. Sanoati kun sayin o’sish va qishloq xo’jalik mahsulotlariga talab ortishi bilan mineral tuzlarga (o’g’itlarga) bo’lgan ehtiyoj ortib bormoqda. Hozirgi kunda insoniyat oldida turgan muammolardan biri ozuqa mahsulotlarini va sanoatni xom ashyo bilan ta’minlashdir.O‘zbekiston Respublikasida ham kimyo sanoatiga katta e’tibor berilib, yangidan yangi ishlab chiqarish korxonalarini bunyod etish, yangi ishchi o‘rinlarini yaratish, import hajmini kamaytirib, eksport hajmini oshirish bugungi kunning dolzarb vazifasiga
Asosiyqism
БАРАБАНЛИ КУРИТГИЧНИ ХИСОБЛАШ
Бу қурилмалар атмосфера босимда узлуксиз равишда турли сочилувчан
ва донасимон матгриалларни тугунли газлар ёки иссиқ ҳаво билан
қуритиш учун ишлатилади. Улар цилиндрсимон корпусдан иборат бўлиб,
горизонтга нисбатан жуда кичик оғиш бурчагда жойлаштирилади. Барабан
иккита роликли таянчларга жойлаштирилган бўлиб, электродвигатель ва
редуктор ёрдамида айлантирилади. Айланиш сони 5-8 айл/мин. Барабан
ичида насадкалар ўрнатилган бўлиб, улар фазалараро контакт юзасини
ошириш учун қўлланилади. Насадкалар барабаннинг кўндаланг кесими
бўйича материални бир меъёрда тарқатиш ва аралаштиришни таъминлайди.
Материал ва куритувчи агент бир-бирига нисбатан тўғри йўналишда берил-
са барабаннинг ичида материал ўта қизиб кетмайди, чунки бу шароитда
юқори температурали иситувчи агент катта намликка эга бўлган материал
билан контактлашади. Барабанли қуритгичлар узунлиги L ва ташқи diametr D boyicha tanlanadi

1-расм. Барабанли қуритгичнинг принцнпиал схемаси.
1 - бункер; 2 - таъминлагич; 3 - куритувчи барабан;
4 - ўтхона; 5 - аралаштириш камераси; 6,7,11 - вентиляторлар;
8 - оралиқ бункер; 9 - транспортер; 10 - циклон:
12 - тишли узатма.
Нам материал бункер 1 дан таъминлагич 2 орқапи айланиб турган
барабан 3 га берилади. Материал билан бир хил йўналишда барабанга
қуритувчи агент берилади. У ёқилғи ўтхонаси 4 да ёнишида ҳосил бўлган
газларни арачаштириш камераси 5 да хаво билан аралаштириш натижасида
ҳосил бўлади. Ҳаво ўтхона ва аралаштириш камерасига вентиляторлар 6 ва
7 ёрдамида берилади.
Қуритилган материал барабаннинг бошка томонидан бункер 8 га
тушади ва ундан транспортер 9 га ўтади.
Ишлатилган газлар атмосферага чиқариб юборишдан аввач майда
заррачалардан циклон 10 да тозаланади ва керак бўлса яна кўшимча тозаланилади.
Қуритувчи агент барабан оркали вентилятор 11 ёрдамида узатилади.
Узатилиш даврида унча катта бўлмаган сийракланиш ҳосил бўлади ва бу
эса куритувчи агентнинг баробанли куритгич тешиклари оркали
йуқотилишига йул қўймайди. Барабан электродвигатель ва тишли узатма 2 ёрдамида айлантир турилади.
Барабанинг ичида материални бир меъёрда тарқатиш, аралаштириш'
ва йўналтириш учун насадка жойлаштирилган [39, 47, 48, 72, 75]. Қурити
лаётган материал доналарининг ўлчамига ва хоссаларига қараб хар-хил
насадкалардан фойдалани^ади. Катта бўлакли ва қовишиб қолиш хусусиятига эга бўлган материалларни қуритишда кўтарувчи парракли насадкалар,
ёмон сочилувчан ва кап'а зичликка эга бўлган катта бўлакли материалларни
қуритиш учун секторли насадка; кичик бўлакли, тез сочилувчан материалларни
куритишда таркатувчи насадка ишлатилади; майда қилиб
эзилган, чанг ҳосил қгшувчи кукун материалларни берк ячейкали, довонси-
мон насадкалар бўлган барабанларда қуритиш мақсадга мувофикдир. Айрим
шароитларда мураккаб насадкалардан фойдаланса хам бўлади (2-
расм).

1. Курилманинг куритилган модда бўйича унумдорлиги: