Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Nav va duragaylar.
Issiqxonalarga mo‘ljallangan chuchuk qalampirni nav va 
duragaylari ertapishar, kasallik va zararkunandalarga chidamli, kam yorug‘lik 
sharoitida, harorat va namlikni keskin o‘zgarishlarida ham meva hosil qilish 
qobiliyatini saqlash, shu bilan birga mazali va xushbuy ta’mga ega bo‘lishi lozim. 
Ularni mevalari yirik, tashishga chidamli, saqlanuvchan, tuplari ixcham shakl berishni 
talab etmaydigan bo‘lishi kerak. 
Chuchuk qalmpir navlari juda xilma-xilligi bilan bir-biridan ajralib turadi. 
Kechpishar va o‘rtapishar navlar o‘zaytirilgan mavsumda yetishtiriladigan issiq-xona 
ekini bo‘lganligi tufayli 1,5 m va undan baland poya hosil qiladi, tez-pisharlari esa – 
1,2-1,3 m gacha. Ko‘pchilik navlari shtambli, tepasida kam shoxlan-gan past bo‘yli 
(0,3-0,4 m) tuplardan iborat. Issiqxonalarda yetishtiriladigan navlarning maysalari 
unib chiqandan boshlab hosili texnik yetilgo‘ncha davom etadigan davr tezpisharlarda 
110 kunni, o‘rtapisharlarda 110 dan 140 kungacha, kechpisharlarda 140 kundan ortiq. 
Hosil berish davrining davomiyligi kuchli o‘sadigan navlarda yetti oygacha, shtambli 
(past bo‘yli) tezpisharlarda 20-30 kunni tashqil qiladi. 
Issiqxona ekini sifatida yetishtirish uchun odatda sekin o‘suvchi (past bo‘y-li) 
navlardan foydalaniladi, kuchli o‘suvchi (baland bo‘yli) va o‘rtacha o‘suvchi (o‘rta 
bo‘yli) navlarni bog‘lashga to‘g‘ri keladi. MDH davlatlarida issiqxona ekinni sifatida 
Lastochka, Vinni Pux, Yubileynыy Samko, F
1
Alenushka, F
1
Medal, Podarok 
Moldovы, Zdorove, F
1
Ruza, F
1
Xotabыch nav va duragaylari, shu bilan birga 
rossiyaning seleksiya-urug‘chilik firmasi «Manul» va «Gavrish» tomonidan yaratilgan 
yangi duragaylari keng tarqalgan. 
Niderlandiyada kuchli o‘suvchi (baland bo‘yli) yirik mevali duragaylar yetish-
tiriladi, ularga ikki poyali shakl berilib o‘suv davri uzaytirilgan ekin sifa-tida (noyabr 
oxiridan to kelgusi yil noyabr oyini birinchi dekadasigacha) mineral paxtada 
o‘stiriladi. 

---

94 
O‘zbekistonda issiqxona ekini sifatida chuchuk qalampirni ochiq yer uchun 
tumanlashtirilgan navlaridan foydalaniladi, ularga mahalliy Dar Tashkenta, Zarya 
Vostoka, Zumrad, Tong, Nargiza navlari, mahalliy duragayi F
1
Jayxo‘n; fransiyani 
Denver duragayi, nederlandlarning F
1
Maratos, F
1
Orion, F
1
Fleeta duragaylari kiradi. 
Qisqa aylanishda mahalliy navlardan, o‘zaytirilganda esa chet el duragaylaridan va 
mahalliy Zumrad navidan foydalaniladi. 
2012 yilda «O‘zbekiston Respublikasi xududida ekish uchun tavsiya etilgan 
qishloq xo‘jalik ekinlari Davlat reestrida» chuchuk qalampirni 32 nav namo‘nalari 
o‘rin olgan. Ular ichida 5 ta yuqoriida keltirilgan mahalliy nav va bir duragay bor. 
Qolganlari niderlandiyaning No‘nems, Yenza Zaden, Sindjent Sid, Rayter Sidz, 
Wekseeds Co, italiyaning Esasem S.P.A., germaniyaning Satimeks – Kvedlinburg 
GMBX, fransiyaning OSN va SLAUSE TEZIERchet el firmalarining F
1
duragay-
laridir.