Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Tuproqqa ekish oldidan ishlov berish.
Poliz ekinlari uchun mo‘ljallangan yerni 
ekishga tayyorlash uchun zarur sharoitlarni yaratish va unib chiqadigan urug‘lar 
hamda yosh nihollarni yetarli miqdordagi nam va havo bilan ta’minlashdan iboratdir. 
Tuproqqa ekish oldidan beriladigan ishlov usullari va texnikasi tuproqning fizik 
xossalari va holatiga, shuningdek ekish muddatiga qarab belgilanadi. Tuproqning 
mexanik tarkibi va o‘tmishdosh ekinning xilidan qatiy nazar, ekish oldidan tuproqni 
ishlash yerni erta bahorda boronalashdan boshlanadi. Shunda yerda paydo bo‘lgan 
qatqaloqlar yo‘qolib, qish va erta bahor kezlari bo‘lgan yog‘ingarchilik tufayli 
to‘plangan nam yaxshi saqlanib qoladi. Tuproqning ustki qatlamini yaxshiroq 
yumshatish uchun poliz ekinlarini bevosita ekish oldidan ham yer boronalanadi. Erta 
bahorda va ekishdan oldin yerni boronalash uchun tuproqning xolatiga karab BZTS-
1.0 markadagi tishli og‘ip borona, BZSS-1.0 markadagi tishli o‘rtacha borona, yoki 
ZBNTU-1.0 markadagi uch zvenoli og‘ir boronadan foydalaniladi. Boronalash bilan 
bir qatorda VP-8 markali tekislagich yerdamida yer tekislab chiqiladi. 
4.3. Poliz ekinlarini o‘g‘itlash
Poliz ekinlari tuproqdan oziqa moddalarini nisbatan ko‘proq o‘zlashtiradigan 
bo‘lishi bilan farq qiladi, shuning uchun o‘g‘itlar solinganida ularning rivoji 
yaxshilanadi. Sabzavot-poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutining 
ma’lumotlariga qaraganda bir tonna qovun hosili tegishli miqdordagi palagi bilan 
birga hisoblaganda tuproqdan o‘rtacha 3 kg azot va 1,06 kg fosforni o‘zlashtiradi. Shu 
bilan birga, tuproqdan yo‘qolib boradigan mineral oziqa elementlari tuproq 
unumdorligiga va hosil salmog‘iga qarab har xil bo‘ladi. 
Haydalgan bedazorda hosil o‘rtacha 35 t/ga bo‘lganida tuproqdan: 2,69 dan 3,12 
kg gacha azot, 0,85 dan 1,4 kg gacha fosfor yuqolsa, go‘ng solib qadimdan haydab 
kelinadigan yerlarda hosil 40 t/ga bo‘lganida 3,37 kg azot, 1,22 kg fosfor yo‘qoladi; 
tuproqqa mineral o‘g‘it solinganida esa har bir tonna hosil hisobidan olinganda 
tuproqdan 2,78 kg azot va 1,19 kg fosfor yo‘qoladi. Hosil o‘rtacha 30-40 t/ga ni 
tashkil etganida tuproqdan yo‘qoladigan azot miqdori gektariga 117-163 kg ni va 
fosfor miqdori 35-59 kg ni tashkil etadi. 
Poliz ekinlari uchun go‘ng va har xil kompostlar mineral oziqa elementlarining 
eng muhim manbai bo‘lib hisoblanadi. Markaziy Osiyoning sug‘oriladigan 
polizchiligida yaqin-yaqinlarda ham yerga organik o‘g‘itlarni solinishi shart deb 
hisoblanar edi. Chirigan go‘ng 3-6 kg dan xanjuvarlarga solinar edi. So‘ngra ustiga 
tuproq sepib, urug‘ ekilar edi. Keyinchalik ekish texnikasi o‘zgarishi munosabati bilan 
go‘ngni kuzgi shudgor yoki yerni qish oldidan xaydash vaqtida butun dalaga yo 
bo‘lmasa plug yoki okuchnik bilan ochilgan egatlarga solish rasm bo‘la boshladi. 
Go‘ng yerni haydash vaqtida sidirg‘asiga sochib beriladigan bo‘lsa, gektariga 40-60 t 
hisobidan solinadi. 

---

202