Bodring cdr

Urta maxsus, kasb-x,unar ta’limi markazi Axborot-metodik xizmati
Bodring
etishtirish
texnologiyasi

BODRING

Bodring (Cucumis sativus L.) — kovokgullilar oilasiga mansub bir yillik sabzavot ekini. Mevasida vi­tamin S, 92,7- 97,7% suv, 1,1-3,7% kand va mineral tuzlar, shuningdek efir moyi bor. Mevasi kukligicha, tuzlan- gan va konserva x,olida iste’mol ki- linadi. SHarbati tibbiyotda dori- darmon sifatida ishlatiladi. Uzbe- kistonda seleksiya yuli bilan yaxshilangan MarFilon 822 navi kup- rok etishtiriladi. Kechpishar, palagi uzun, bargi urtacha, besh burchak- li. Mevasi silindrsimon, buyi 16-18 sm, eni 5-6 sm, OFirligi 130­240 g, tuk yashil, uchidan boshlanadigan ok yullari bor, ba’zan yulla- ri bulmaydi.
Bodring — ajoyib max,sulot. Uzining kamyob sifati - kam kalo- riyaliligi bilan — uning 100 g da bor-yuFi 16 kilokaloriyaga ega, bi- riktiruvchi tukimalarga egaligi sababdan uni iste’mol kilingani- da kishida tezda tuyganlik ^issini uYFOtadi. SHu sababdan bodring kushib tayyorlangan x,ar kanday salat - x,ar kanday parx,ezning asosidir. Bodring tarkibida tartran kislotasining katta mikdorda mavjudligi modda almashinuvini yaxshilaydi, badanda uglevod-
• • V V V V /K»
larning yoFga aylanib, yIFilishining oldini oladi, shu yul bilan ki­shi vaznida ortikcha kilogramlardan xalos bulishda yordam beradi. Bodring kuyidagi x,olatlarda yordam beradi:

• 
  Badandan xiltlar va zararli moddalarning chikarib yuborishda;
  
• 
  Peshob yullarini "yuvib tozalashda";
  
• 
  Xolesterin mikdorini pasaytirishda;
  
• 
  Tukimalarni kerakli suv mikdori bilan tuldirishda.
  

MUNDARIJA

1. 
   Biologik xususiyatlari
   
2. 
   Iktisodiy samaradorligi
   
3. 
   Ekish uchun navlar
   
4. 
   Er tanlash
   
5. 
   Almashlab ekishdagi urni
   
6. 
   Ugitlash
   
7. 
   Erga ishlov berish va ekishga tayyorlash
   
8. 
   Ekish
   
9. 
   Parvarishlash
   
10. 
    Kasallik va zararkunandalarga karshi kurashish
    
11. 
    ^osilni yigish va saklash texnologiyasi
    

BIOLOGIK XUSUSIYATLARI

Bodring issiksevar usimlik. UruFi unib chikishi uchun minimal x,avo x,arorati 12-13°S bulishi kerak. X,arorat past bulganda uruFlar burtsada, unib chika olmaydi, okibatda tup- rok ichida chirib ketishi mumkin. Makbul sharoitlarda, yani 25-30°C da uruFlar 5-6 kun- da unib chikadi. Bodring usimligi usib rivojlanishi uchun makbul kunduzgi x,arorat 25-32°C, kechasi esa 16-18°C. Kunduzi x,arorat 12- 15°C dan pasayganda usishi sustlashadi, chang x,osil bulishi kiyinla- shadi, barglari kichrayadi.
Past x,aroratli sharoitlarning uzok davom etishi barglarining sarFayishi, ildiz tizimi faoliyatining sustlashishi va oxir- okibatda usimlikning nobud bulishiga olib kelishi mumkin. Tuprok x,arorati x,am bodring usishiga ta’sir kursatadi. Tuprok ^arorati 16°C dan past bulganida ildizning tuprokdan suv va mineral modda- larni surishi sustlashadi, ildiz atrofi patogen mikroflorasi (Phythium va boshkalar) rivojlanadi. YUkori x,ararotlar (40°C) x,am bodring usimliklariga salbiy ta’sir kursatadi, ammo ular kondi- rib suForilsa va yoruFlik nurlari etarlicha bulsa, usib, meva x,osil kilaveradi.
YUkori ^arorat va x,avoning namligi past bulgan sharoitlarda kup suv talab kiladi. Bodring kiska kun usimligi, ammo x,ozirda uning uzun kun sharoitlarida usa oladigan issikxonalar uchun navla- ri yaratilgan. Bodring tuprok namligi va x,avoning nisbiy namligiga juda talabchan ekin turidir. Tuprokda namlik etishmasa usishi sust­lashadi, kunduz kuni barg turgori yukolishiga (sulishiga), asosan er- kak gullar paydo bulishiga va mevalarida achchiklik paydo bulishiga olib keladi.





SHuningdek tuprokning keskin nam buli- shi, masalan tuprokning suvga bukib kolishi x,am kiska muddat ichida bodring usimligi- ning nobud bulishiga olib keladi. Vegetatsiya davrining davomiyligiga karab ertapishar,

• 
  /«- V
  

urta-ertapishar va kechki navlarga bulinadi.
Ertapishar navlar unib chikkandan sung 32-48 kunda, urta-ertapishar navlar 50-55 kunda, kechkilari esa 55-70 kunda meva tuga boshlaydi.
Texnik pishgan x,olatda, bodringning kimyoviy tarkibi kuyidagi- cha: suv mikdori 95-96%, kuruk modda 4-5%, shakarlar 2-2,5%, oksil moddalar 1%, yoFlar 0,1%, kul 0,4% va kletchatka 0,7% tashkil etadi.
Bodring tarkibida vitaminlar x,am bor: vitamin A - 0.20- 0.08 mg, V1- 0.04-0,10 mg, V2 - 0.04 mg. Askorbin kislotaning mikdori 10­20 mg tashkil etadi. Unda kup mikdorda kaliy, fosfor va kalsiy mav- jud. Bundan tashkari, bodring tarkibida x,ar xil mikroelementlar, mineral tuzlar va fermentlar saklab, moddalar almashinuvini yax- shilashda, betaraflashtirishda mux,im vositadir. Kandli diabet ka- salligiga chalingan kishilar ovkatlanishida almashinmaydigan parx,ez max,sulotlardan biri.

IK.TISODIY SAMARADORLIGI

Erni ekishga tayyorlash, ekish, usim- liklarni yaganalash, tuprokni yumshatish, oziklantirish, chopik kilish, suForish, pa- laklarni tUFrilash, begona utlar va zarar- kunandalarga karshi kurash ishlarini uz vaktida maromiga etkazib bajarish uchun ikki kishi ishlaganda mazkur tadbirlarga urtacha ish xaki 100 000 sum buladi.
UruFlar 70 x 30 yoki 70 x 40 sm sxemada ekiladi. UruF sarfi: 10 sotix erga 0,5 kg. Kichik palakli navlarda 1 kg.
1 kg uruF narxi urtacha 60 000 - 80 000 sum deb olinsa, 50 sotix er uchun uruF sarfi 30 000 - 40 000 sum buladi.
Tomorka buz tuprokli bulsa, 10 sotixga 15-20 kg azot, 10-15 kg fos­for, 5-7 kg kaliy; utloki va utloki-botkokli bulsa, 12-15 kg azot, 12­15 kg fosfor va 6-7 kg kaliy solinadi.
U^itlash uchun sarf xarajat 80 000 - 85 000 sumni tashkil etadi.
Kasallik va zarakunandalarga karshi kurashishni 3-4 marta ut- kazishda turli kimyoviy vositalardan foydalanish xisobiga urtacha 40 000-50 000 sum sarflanadi.
SHunda jami xarajat: 0,1 ga ga 355 000 sumni tashkil etadi.
10 sotix erdan 3000 kg xosil olish mumkin. 1 kg bodring narxi 1500 sum sotilsa, jami daromad 4 500 000 mln. sumni tashkil etadi. Sof foyda esa 4 145 000 sumni tashkil etadi.

ЭКИШ УЧУН НАВЛАР
Бодринг навлари ва уларнинг тавсифи
Бодринг навлари ва гибридлари вегетацион давр узунлиги буйича тез етиладиган, уртача етиладиган ва кеч етиладиган навларга булинади. Бодринглардан фойдаланишга караб улар салатга ва тузлашга мулжалланган, универсал навларга ажратилади. Узбекистонда бодриннинг куйидаги навлари купрок экилади.
Навруз. Эртапишар нав, 1-теримга кадар усув даври 40-45 кун. Меваси силлик, кум-кук, ял- тирок, вазни 100-110 г, узунлиги 11-12 см, диа- метри 4,0-4,5см, дегустацион бахрси 5,0 балл.
Хрсилдорлиги 25-30т/га.
Зилол. Эртапишар нав, 1-теримга кадар усув даври 42-45 кун. Меваси цилиндрсимон, яшил, юзаси чутир, вазни 80-85 г. Хрсилдорлиги: эрта бахррда экилганда 30-40 т/га, ёзги муддатда экилганда 20-25 т/га.
^осилдор - дурагай нав. Ушбу нав тезпишар, униб чиккандан сунг 40-44 кунда 1-х.осили те- рилади. Х,осилдорлиги гектарига 30-35 тонна, меваси цилиндрсимон, майда, чутир, ранги оч яшил, ок йуллари бор, OFирлиги 100-110 г. Кон- сервалаш, тузлаш ва истеъмол учун экилади.
Гулноз нави. Ушбу нав уртапишар, униб чик­кандан сунг 46 кунда 1-х.осили терилади. Х,о- силдорлиги гектарига 20-25 тонна, меваси ци­линдрсимон, текис, узунлиги 14-15 см, диамет- ри 4-4,5 см, мевасининг уртача OFирлиги 112 г.

Margilon 822. Ushbu nav - urtapishar kechki nav, unib chikkandan sung 55 kunda 1-x.osil te- riladi, xosildorligi ertachi mavsumda ekil- ganida gektariga 25-43,6 tonna, yozda 12,6-16 tonna, naychasi silindrsimon, tuklari ara- lash, kalin va kora rangda. Mevasi sillik, yal- tirok uzunligi 15-16 sm, OFirligi 125-140 g,

• 
  V V
  

rangi tuk yashil, ok yullari bor, eti sersuv, karsillama, xidi xushbuy. Palaklari bakuv- vat va serbarg.
Passandra navi. Ushbu nav oynali va plyonka- li issikxonalarda etishtirish uchun muljal- langan duragay bodring bulib, juda ertapi­shar va yukori xosildor partenokarpik nav x,i- soblanadi. Usish sur’ati bir maromda kecha- di va usish darajasi urta kuchga ega. Mevalari tuk yashil rangda, uzunligi 15-17 sm, achchik emas. Kuz, kish va baxor mavsumlarida etish­tirish uchun tavsiya etiladi. Bu nav kladospo- riozga va un shudring kasaligiga chidamli.
Pikolino navi. Uzbek fermerlariga yokkan va bozorbop bulgan duragay navdir. Ushbu nav ba- kuvvat va yonshoxlari 3-4 dona meva tugadi. Serxosil bulib, bir buFinda bir nechta meva tugadi. Murakkab sharoitlarda xam uzini yax- shi kursatadi. Mevasining uzunligi 12 sm ga- cha etadi. Sifati yukori va mevasi silindrik shakldagi sillik, tuk yashil rangda buladi. Me­vasining eti juda xam tekis va yaxshi kurinish- ga ega. Kupgina kasalliklarga chidamli.

Uzbekistan 740. Ushbu nav urtapishar, unib chik- kandan xosili etilguncha muddat 48-50 kun, er- tachisining xosildorligi gektariga 20-33,8 tonna, yozgi mavsumda esa 14-15 tonnani tash­kil etadi. UruFligi naychalanganidan sung 50 kunda etiladi. Naychasi silindr shaklida, uzunligi 10-13 sm, diametri 4,5-5 sm, rangi och yashil, mevasi mazali, eti yumshok, kalin, kam karsillaydi, sersuv, uruFligi och jigarrang va mayda. Palagi urta uzunlikda, serbarg.
"German F1" bodring navi bir necha yil oldin bozorlarda paydo buldi. Ushbu nav issikxona- da va ochik xolda xam yaxshi ustirilish mumkin.
Ushbu serxosil nav fermer va dexkonlardan maxsus maxorat va tajriba talab kilmaydi.
Issik,xonalar uchun juda mux,im bulgan kichik maydonda xam mul xosil olish imkonini be- radi. Kichik oila 10 yoki 12 uruF donasini eksa butun yoz davomida yangi va karsilagan va xush- buy bodring bilan kishda esa yukori sifatli tuzlangan maxsulot bilan ta’minlanadi.
Bodring uzok vakt davomida xosil beradi. Mavsumda 2 marta ba- xorning oxirgi xaftasi va iyul oyining boshida ekish mumkin. Ekishning bunday jadvali sovuk tushgunga kadar mul-kul yangi bod­ring bulishini ta’minlaydi.
UruFlar ok kremli rangli zich kipiksimon bulib, uzunligi 0,8­1,1 mm gacha buladi. Bozorbob bodringlar uzunligi 8- 10 sm gacha bu- lib, kalinligi 3-4 sm dan iborat. Tuzlash uchun uzunligi 3-6 sm bulgan kichik mevalarni tanlagan ma’kul.

SmBsG : isL • '			MS » ■ dL S
			• G” - ~ ' _r 1 ” ' ’ \ -- - • YAEYAg ' “•^CHch y&u • 4dU 11 S ~ ■ -

ER TANLASH

Usimliklarni doimiy shamol buladigan pasttekisliklarda ekish mumkin emas. Bularning barchasi kuchli kundalik xarorat uzgarishi natijasida, turFunlik yoki tuprok- da suv turib kolishi yoki suvni okib ketishi natijasida istalgan xosil- ni bermaydi. Ekin joyiga kun da- vomida k,uyosh nuri tushib turishi kerak.
Bodring ekish uchun tarkibida tabiiy organik mineralar gumus, utgan yilgi ut va barglar, kompost me’yorida, tabiiy organik chirin- di moddalar bulgan tuproklar ma’kul. Tuprokni kaliy bilan tuldi- rish kerak. Kul tuprok mineral tarkibini yaxshilaydi. Katorlarni tUFri joylashtirilishi xamda ekish joyini tUFri tanlanishi bod­ring xosilini belgilaydi. SHurlangan erlarda bodring etishtirib bulmaydi.

ALMASHLAB EKISHDAGI URNI

Bodring odatda kuzgi buFdoy, kar­toshka, pomidor, kalampir, piyoz, va duk- kaklilardan sung ekish maksadga muvo- fik. Almashlab ekishda (kasalliklar kUzFalib ketmasligi uchun) bodring
V» V» ya
uzining maydoniga 4 yildan oldin kaytarilmaydi. SHu bilan yukori xosil olish mumkin buladi. Bodring kupgina sabzovat turlari uchun yaxshi utmishdosh- dir.

UGITLASH

Baxor mavsumida xech kachon yangi gung tuprokka solinmaydi. Oksidlanish jara- yonlari tuprok xaroratini oshirib bora- di. Natijada bodring ildizlarini kuy- dirishi mumkin. Mineral sintetik UFit- lar yuriknomaga muvofik kullaniladi. Keng tarkalgan karbamid, kaliy nitrat, superfosfat ishlatiladi. Ammoniy nitratdan foydalanmagan ma’k,ul. Dori zararli nitratlarni shakllantiradi. Sintetik UFitlarni kuruk yoki eri- gan shaklda tuprokka kullanilishi mumkin.